Kuzey Afrika’nın En Eski Sakinleri, Berberiler
Berberiler, Fas ve Cezayir'in ve daha az ölçüde Libya ve Tunus'un yerli halkıdır. Neolitik zamanlardan beri Fas'ta ve kuzey Afrika'nın çoğunda yaşayan eski bir ırkın torunlarıdır. Berberilerin kökenleri belirsizdir; Bazıları Batı Avrupa'dan, bazıları Sahra altı Afrika'dan ve diğerleri Kuzeydoğu Afrika'dan gelen bir dizi insan, sonunda Kuzey Afrika'ya yerleşti ve yerli nüfusunu oluşturdu.
Berberi Halkının Tarihi Ve Kökeni
Berberiler, MÖ 2. binyılın sonlarına doğru, bozkırdaki vaha sakinleriyle ilk temas kurduklarında, muhtemelen daha önceki savan insanlarının kalıntıları olan Fas tarihine girdiler. MÖ 12. yüzyıldan önce Batı Akdeniz'e giren Fenikeli tüccarlar, şimdi Fas olan bölgenin kıyıları ve nehirleri boyunca tuz ve cevher depoları kurdular. Daha sonra Kartaca, iç Berberi kabileleriyle ticari ilişkiler geliştirdi ve hammaddelerin sömürülmesinde işbirliğini sağlamak için onlara yıllık haraç ödedi.
Savaşçı bir üne sahip Berberi kabileleri, Kartaca ve Roma sömürgeciliğinin Hıristiyanlık döneminden önce yayılmasına direndiler ve cihat veya kutsal savaşlar olarak düzenlenen askeri fetihlerle İslam'ı Kuzey Afrika'ya yayan yedinci yüzyıl Arap işgalcilerine karşı bir nesilden fazla mücadele ettiler.
Berber yabancı bir kelimedir. Berberiler kendilerine Imazighen ( toprak adamları ) derler. Dilleri, Fas ve Cezayir'in ulusal dili olan Arapça'dan tamamen farklıdır. Yahudilerin Fas'ta zenginleşmelerinin bir nedeni, Fas'ın Berberilerin ve Arapların tarihi şekillendirdiği bir yer olması ve çok kültürlülüğün uzun süredir günlük yaşamın demirbaşı olması.
Berberiler ve Araplar
Araplar geleneksel olarak kasaba halkıyken Berberiler dağlarda ve çölde yaşarlar. Berberiler, geleneksel olarak Arap yönetici sınıfı ve nüfus çoğunluğu tarafından siyasi olarak domine edildi, ancak birçok Faslı, Berberilerin ülkeye karakterini veren şey olduğuna inanıyor. Berberi partisinin uzun zamandır lideri olan Mahjoubi Aherdan National Geographic'e verdiği demeçte, "Fas Berberi "dir", kökleri ve yapraklarıdır.
Günümüz Berberileri ve Arapların ezici çoğunluğu büyük ölçüde aynı yerli soydan geldiği için, fiziksel ayrımlar çok az sosyal çağrışım taşır veya hiç yoktur ve çoğu durumda yapılması imkansızdır. Berberi terimi, Kuzey Afrika halkına atıfta bulunmak için kullanan Yunanlılardan türetilmiştir. Terim, bölgeyi işgal eden Romalılar, Araplar ve diğer gruplar tarafından korundu, ancak insanlar tarafından kullanılmadı. Berberi veya Arap topluluğuyla özdeşleşme, ayrık ve sınırlı sosyal varlıklara üyelikten ziyade büyük ölçüde kişisel bir tercih meselesidir. Birçok yetişkin Berberi kendi dillerinin yanı sıra Arapça ve Fransızca da konuşur; Yüzyıllar boyunca Berberiler genel topluma girdiler ve bir veya iki nesil içinde Arap grubuyla birleştiler.
İki büyük etnik grup arasındaki bu geçirgen sınır, çok sayıda harekete izin verir ve diğer faktörlerle birlikte katı ve dışlayıcı etnik blokların gelişmesini engeller. Görünüşe göre bütün gruplar geçmişte etnik "sınır"ı aşmışlar - ve gelecekte diğerleri bunu yapabilir. Dilsel bitişiklik alanlarında iki dillilik yaygındır ve çoğu durumda Arapça sonunda baskın hale gelir.
Cezayirli Araplar veya ana dili Arapça olan kişiler, Arap işgalcilerin ve yerli Berberilerin torunlarını içerir. Ancak 1966'dan beri Cezayir nüfus sayımında artık Berberiler için bir kategori bulunmuyor; bu nedenle, ülkenin en büyük etnik grubu olan Cezayirli Arapların Cezayir halkının yüzde 80'ini oluşturduğu ve kültürel ve politik olarak baskın olduğu sadece bir tahmindir. Arapların yaşam tarzı bölgeden bölgeye değişir. Çölde göçebe çobanlar, Tell'de yerleşik yetiştiriciler ve bahçıvanlar ve sahilde şehir sakinleri bulunur. Dilbilimsel olarak, çeşitli Arap grupları birbirinden çok az farklılık gösterir, ancak göçebe ve yarı göçebe halklar tarafından konuşulan lehçelerin bedevi lehçelerinden türediği düşünülür; kuzeyin yerleşik nüfusu tarafından konuşulan lehçelerin, yedinci yüzyılın başlarındaki istilacıların lehçelerinden kaynaklandığı düşünülmektedir.
Berberilerin Kökeni
Berberilerin kökeni, araştırılması çok sayıda eğitimli spekülasyon üretmiş, ancak hiçbir çözüm üretememiş bir gizemdir. Arkeolojik ve dilsel kanıtlar, Berberilerin atalarının MÖ 3. binyılın başlarında Kuzey Afrika'ya göç etmeye başladıkları nokta olarak güneybatı Asya'yı kuvvetle önerir. Ağırlıklı olarak Akdeniz kökenli Kafkasyalılar olan Berberiler, çok çeşitli fiziksel türler sunar ve Afro - Asya dil ailesine ait, karşılıklı olarak anlaşılmaz çeşitli lehçeler konuşur. Hiçbir zaman bir ulus duygusu geliştirmediler ve tarihsel olarak kendilerini kabileleri, klanları ve aileleri açısından tanımladılar. Berberiler toplu olarak kendilerine sadece imazighan diyorlar.
Mısır'da bulunan Eski Krallık'tan ( yaklaşık MÖ 2700 - 2200 ) kalma yazıtlar, Berberi göçünün bilinen en eski kayıtlı tanıklığı ve aynı zamanda Libya tarihinin en eski yazılı belgeleridir. En azından bu dönem kadar erken bir tarihte, biri Mısır kayıtlarında Levu ( veya "Libyalılar" ) olarak tanımlanan sorunlu Berberi kabileleri, Nil Deltası'na kadar doğuya doğru akın ediyor ve oraya yerleşmeye çalışıyorlardı. Orta Krallık döneminde ( yaklaşık MÖ 2200 - 1700 ) Mısır firavunları, bu doğu Berberilerine egemenliklerini dayatmayı başardılar ve onlardan haraç aldılar. Birçok Berberi firavunların ordusunda görev yaptı ve bazıları Mısır devletinde önemli mevkilere yükseldi. Böyle bir Berberi subayı, MÖ 950'de Mısır'ın kontrolünü ele geçirdi ve I. Shishonk olarak firavun olarak hüküm sürdü.
Libya adı, eski Mısırlılar tarafından tek bir Berberi kabilesinin bilindiği addan türetilmiştir, Libya adı daha sonra Yunanlılar tarafından Kuzey Afrika'nın çoğuna ve Libya terimi tüm Berberi sakinlerine uygulanmıştır. Kökenleri eski olmasına rağmen, bu isimler yirminci yüzyıla kadar modern Libya'nın ve halkının belirli bölgesini belirtmek için kullanılmadı ve aslında o zamana kadar tüm bölge tutarlı bir siyasi birim haline gelmedi. Bu nedenle, bölgelerinin uzun ve farklı tarihlerine rağmen, modern Libya hala ulusal bilinç ve kurumlar geliştiren yeni bir ülke olarak görülmelidir.
Fenikeliler gibi, Minoslu ve Yunanlı denizciler de yüzyıllar boyunca, en yakın noktada Girit'ten 300 kilometre uzaklıkta bulunan Kuzey Afrika kıyılarını araştırmışlardı, ancak oraya sistematik Yunan yerleşimi ancak M.Ö. Geleneğe göre, kalabalık Thera adasından gelen göçmenlere Delphi'deki kahin tarafından MÖ 631'de Cyrene şehrini kurdukları Kuzey Afrika'da yeni bir ev aramaları emredildi. Berberi rehberlerinin onları yönlendirdiği yer, denizden yaklaşık 20 kilometre içeride, Berberilere göre "gökteki bir deliğin" koloni için bol yağış sağlayacağı bir yerde, verimli bir yayla bölgesiydi.
Kuzey Afrika ve Berberilerin Erken Tarihi
Eski Berberilerin MÖ 2. binyılda günümüz Fas'ına girdiklerine inanılıyor MÖ 2. yüzyılda, Berberi sosyal ve politik örgütlenmesi geniş ailelerden ve klanlardan krallıklara evrildi. Berberilerin ilk kayıtları, Fenikelilerle ticaret yapan Berberi tüccarlarının açıklamalarıdır. O zamanlar Berberiler, Sahra - ötesi kervan ticaretinin çoğunu kontrol ediyordu.
Merkezi Mağrip'in ilk sakinleri ( Mağrip olarak da görülür; Mısır'ın batısındaki Kuzey Afrika'yı belirtir ) arkalarında, yaklaşık MÖ 200.000, Saida yakınlarında bulundu. MÖ 6000 ve 2000 yılları arasında Sahra ve Akdeniz Mağribinde gelişen neolitik uygarlık ( hayvan evcilleştirmesi ve geçimlik tarımla işaretlenmiştir ) Cezayir'in güneydoğusundaki Tassili-n-Ajjer mağara resimlerinde çok zengin bir şekilde tasvir edilen bu tür ekonomi, Mağrib'de M.Ö. klasik dönem. Kuzey Afrika halklarının karışımı, sonunda Berberi olarak adlandırılan ayrı bir yerli nüfusta birleşti. Öncelikle kültürel ve dilsel niteliklerle ayırt edilen Berberiler, yazılı bir dilden yoksundu ve bu nedenle tarihsel hesaplarda göz ardı edilme veya marjinalleştirilme eğilimindeydiler.
Kuzey Afrika halklarının karışımı, sonunda Berberi olarak adlandırılan ayrı bir yerli nüfusta birleşti. Öncelikle kültürel ve dilsel niteliklerle ayırt edilen Berberiler, yazılı bir dilden yoksundu ve bu nedenle tarihsel hesaplarda göz ardı edilme veya marjinalleştirilme eğilimindeydiler. Roma, Yunan, Bizans ve Arap Müslüman tarihçiler tipik olarak Berberileri "barbar" düşmanlar, zahmetli göçebeler veya cahil köylüler olarak tasvir ettiler. Bununla birlikte, bölgenin tarihinde önemli bir rol oynayacaklardı.
Berberiler, MÖ 2. binyılın sonlarına doğru, bozkırdaki vaha sakinleriyle ilk temas kurduklarında, muhtemelen daha önceki savan insanlarının kalıntıları olan Fas tarihine girdiler. MÖ 12. yüzyıldan önce Batı Akdeniz'e giren Fenikeli tüccarlar, şimdi Fas olan bölgenin kıyıları ve nehirleri boyunca tuz ve cevher depoları kurdular. Daha sonra Kartaca, iç Berberi kabileleriyle ticari ilişkiler geliştirdi ve hammaddelerin sömürülmesinde işbirliğini sağlamak için onlara yıllık haraç ödedi.
Klasik Dönemde Kuzey Afrika
Berberiler Fenikelileri ve Kartacalıları uzak tuttu. Bazen Romalılarla savaşmak için Kartacalılarla ittifak kurdular. Roma, MS 40'ta topraklarını ilhak etti, ancak hiçbir zaman kıyı bölgelerinin ötesine geçmedi. Roma döneminde ortaya çıkan develerin tanıtılması ticarete yardımcı oldu.
Fenikeli tüccarlar MÖ 900 civarında Kuzey Afrika kıyılarına geldiler ve MÖ 800 civarında Kartaca'yı ( bugünkü Tunus'ta ) kurdular MÖ beşinci yüzyılda Kartaca hegemonyasını Kuzey Afrika'nın çoğuna yaymıştı. MÖ 2. yüzyılda, birkaç büyük, ancak gevşek bir şekilde yönetilse de, Berberi krallıkları ortaya çıktı. Berberi kralları Kartaca ve Roma'nın gölgesinde, genellikle uydular olarak hüküm sürdüler. Kartaca'nın düşüşünden sonra, bölge MS 40'ta Roma İmparatorluğu'na ilhak edildi. Roma, geniş, kötü tanımlanmış bölgeyi askeri işgalden ziyade kabilelerle ittifaklar yoluyla kontrol etti, otoritesini yalnızca ekonomik olarak yararlı veya ekonomik olarak yararlı olan alanlara genişletti. ek insan gücü olmadan savunulabilir. Bu nedenle, Roma yönetimi hiçbir zaman kıyı ovalarının ve vadilerin sınırlı alanının dışına çıkmadı.
Klasik dönemde Berberi uygarlığı, tarım, imalat, ticaret ve siyasi örgütlenmenin birçok devleti desteklediği bir aşamadaydı. İç kısımda Kartaca ve Berberiler arasındaki ticari bağlar büyüdü, ancak bölgesel genişleme aynı zamanda bazı Berberilerin köleleştirilmesini veya askere alınmasını ve diğerlerinden haraç alınmasını da beraberinde getirdi. Kartaca devleti, Romalıların Pön Savaşlarında art arda aldığı yenilgiler nedeniyle geriledi ve MÖ 146'da Kartaca şehri yıkıldı. Kartacalıların gücü azaldıkça, Berberi liderlerin hinterlandındaki etkisi arttı. MÖ 2. yüzyılda, birkaç büyük ama gevşek bir şekilde yönetilen Berberi krallığı ortaya çıktı.
Berberi toprakları MS 24'te Roma İmparatorluğu'na ilhak edildi. Roma egemenliği sırasında kentleşmedeki ve ekilen alanlardaki artışlar, Berberi toplumunun toptan yerinden çıkmasına neden oldu ve Berberilerin Roma varlığına karşı muhalefeti neredeyse sabitti. Çoğu kasabanın refahı tarıma bağlıydı ve bölge “imparatorluğun tahıl ambarı” olarak biliniyordu. Hıristiyanlık ikinci yüzyılda geldi. Dördüncü yüzyılın sonunda, yerleşim bölgeleri Hıristiyanlaştı ve bazı Berberi kabileleri toplu halde Müslüman oldu.
Kartaca ve Berberiler
Fenikeli tüccarlar MÖ 900 civarında Kuzey Afrika kıyılarına geldiler ve MÖ 800 civarında Kartaca'yı ( bugünkü Tunus'ta ) kurdular MÖ altıncı yüzyılda, Tipasa'da ( Cezayir'deki Cherchell'in doğusunda ) bir Fenike varlığı vardı. Kartaca'daki başlıca güç merkezlerinden Kartacalılar, Kuzey Afrika kıyıları boyunca genişlediler ve küçük yerleşimler ( Yunancada emporia olarak adlandırılırlar ) kurdular; bu yerleşimler nihayetinde pazar kasabaları ve demirleme yerleri olarak hizmet etti. Hippo Regius ( modern Annaba ) ve Rusicade ( modern Skikda ), günümüz Cezayir kıyısındaki Kartaca kökenli kasabalar arasındadır.
Kartaca'nın gücü arttıkça, yerli nüfus üzerindeki etkisi çarpıcı biçimde arttı. Berberi uygarlığı, tarım, imalat, ticaret ve siyasi örgütlenmenin birkaç devleti desteklediği bir aşamadaydı. İç kısımda Kartaca ve Berberiler arasındaki ticari bağlar büyüdü, ancak bölgesel genişleme aynı zamanda bazı Berberilerin köleleştirilmesi veya askeri olarak işe alınması ve diğerlerinden haraç alınmasıyla sonuçlandı. MÖ 4. yüzyılın başlarında, Berberiler Kartaca ordusunun en büyük tek unsurunu oluşturdular. Paralı Askerlerin İsyanı'nda, Berberi askerleri, Kartaca'nın Birinci Pön Savaşı'nda yenilmesinin ardından ücretsiz olarak MÖ 241'den 238'e kadar isyan ettiler. Kartaca'nın Kuzey Afrika topraklarının çoğunun kontrolünü ele geçirmeyi başardılar ve Libya adını taşıyan madeni paralar bastılar.
Kartaca devleti, Romalıların Pön Savaşlarında art arda aldığı yenilgiler nedeniyle geriledi; MÖ 146'da Kartaca şehri yıkıldı. Kartacalıların gücü azaldıkça, Berberi liderlerin hinterlandındaki etkisi arttı. MÖ 2. yüzyılda, birkaç büyük ama gevşek bir şekilde yönetilen Berberi krallığı ortaya çıktı. Bunlardan ikisi, Kartaca kontrolündeki kıyı bölgelerinin arkasında, Numidia'da kuruldu. Numidia'nın batısında, Fas'taki Moulouya Nehri boyunca Atlantik Okyanusu'na uzanan Mauretania yatıyordu. Muvahhidler ve Murabıtlar'ın bin yıldan fazla bir süre sonra gelmesine kadar eşsiz olan Berberi uygarlığının yüksek noktasına, MÖ 2. yüzyılda Masinissa'nın saltanatı sırasında ulaşıldı. . Masinissa'nın soyu MS'e kadar hayatta kaldı
Roma Döneminde Berberiler ve Kuzey Afrika
Roma egemenliği sırasında kentleşmedeki ve ekili alanlardaki artışlar, Berberi toplumunun toptan yerinden çıkmasına neden oldu. Göçebe kabileler, geleneksel meralardan yerleşmeye veya taşınmaya zorlandı. Yerleşik kabileler özerkliklerini ve toprakla olan bağlantılarını kaybettiler. Roma varlığına Berberi muhalefeti neredeyse sabitti. Roma imparatoru Trajan ( MS 98 - 117 ) güneyde Aurès ve Nemencha dağlarını kuşatarak ve Vescera'dan ( modern Biskra ) Ad Majores'e ( Biskra'nın güneydoğusunda Hennchir Besseriani ) kadar bir kale hattı inşa ederek bir sınır kurdu. Savunma hattı, en azından Roma Cezayir'in en güneydeki kalesi olan Castellum Dimmidi'ye ( modern Messaad, Biskra'nın güneybatısında ) kadar uzanıyordu. 2. yüzyılda Romalılar Sitifis ( modern Sétif ) çevresine yerleşip burayı geliştirdiler. ama daha batıda, Roma'nın etkisi, çok sonrasına kadar kıyıların ve başlıca askeri yolların ötesine geçmedi.
Kuzey Afrika'daki Roma askeri varlığı, Numidia ve iki Moritanya eyaletinde yaklaşık 28.000 asker ve yardımcıdan oluşan nispeten küçüktü. MS ikinci yüzyıldan başlayarak, bu garnizonlarda çoğunlukla yerel sakinler bulunuyordu.
Kartaca'nın yanı sıra, Kuzey Afrika'daki kentleşme, kısmen Roma imparatorları Claudius ( MS 41 - 54 ), Nerva ( MS 96 - 98 ) ve Trajan döneminde gazilerin yerleşimlerinin kurulmasıyla geldi. Cezayir'de bu tür yerleşimler Tipasa, Cuicul ( modern Djemila, Sétif'in kuzeydoğusunda ), Thamugadi ( modern Timgad, Sétif'in güneydoğusunda ) ve Sitifis'i içeriyordu. Çoğu kasabanın refahı tarıma bağlıydı. "İmparatorluğun tahıl ambarı" olarak adlandırılan Kuzey Afrika, bir tahmine göre her yıl 1 milyon ton tahıl üretiyor ve bunun dörtte biri ihraç ediliyordu. Diğer mahsuller meyve, incir, üzüm ve fasulyeyi içeriyordu. MS 2. yüzyıla gelindiğinde zeytinyağı, ihracat kalemi olarak tahıllarla rekabet ediyordu.
Roma İmparatorluğu'nun gerilemesinin başlangıcı, Kuzey Afrika'da başka yerlerde olduğundan daha az ciddiydi. Ancak ayaklanmalar oldu. MS 238'de toprak sahipleri imparatorun maliye politikalarına başarısız bir şekilde isyan ettiler. Bunu 253'ten 288'e kadar Mauretanian dağlarındaki ara sıra kabile isyanları izledi. Kasabalar da ekonomik zorluklar yaşadı ve inşaat faaliyetleri neredeyse durdu.
Kuzey Afrika'daki Roma kasabalarında önemli bir Yahudi nüfusu vardı. Bazı Yahudiler, MS birinci ve ikinci yüzyıllarda Roma yönetimine isyan ettikleri için Filistin'den sürüldüler; diğerleri daha önce Pön yerleşimcileriyle birlikte gelmişti. Ayrıca bazı Berberi kabileleri de Yahudiliğe geçmişti.
Berberiler ve Hristiyanlık
Hıristiyanlık, MS 2. yüzyılda Kuzey Afrika'nın Berberi bölgelerine geldi. Birçok Berberi, Hıristiyanlığın sapkın Donatist mezhebini benimsedi. Aziz Augustine Berberi soyundandı. Hıristiyanlık kasabalarda, köleler ve Berberi çiftçiler arasında din değiştirenler kazandı. 256'da bazıları Numidia'nın uzak sınır bölgelerinden gelen seksenden fazla piskopos Kartaca Konsili'ne katıldı. Dördüncü yüzyılın sonunda, Romalılaştırılmış bölgeler Hıristiyanlaştırıldı ve bazen Berberi kabileleri arasında akınlar yapıldı. topluca dönüştürülür. Ancak, genellikle siyasi protesto biçimleri olarak şizmatik ve sapkın hareketler de gelişti. Bölgede önemli bir Yahudi nüfusu da vardı.
Kilisede Donatist tartışması olarak bilinen bir bölünme 313'te Kuzey Afrika'daki Hıristiyanlar arasında başladı. Donatistler kilisenin kutsallığını vurguladılar ve İmparator Diocletaian ( 284 - 305 ) döneminde yasaklandığında kutsal yazıları teslim edenlerin ayinlerini yönetme yetkisini kabul etmeyi reddettiler. Donatistler ayrıca, resmi imparatorluk tanınmasını memnuniyetle karşılayan Hıristiyanların çoğunluğunun aksine, İmparator Konstantin'in ( 306 - 37 ) kilise işlerine dahil olmasına da karşı çıktılar.
Ara sıra şiddetli tartışmalar, Roma sisteminin karşıtları ve destekçileri arasındaki bir mücadele olarak nitelendirildi. Bir sapkınlık olarak anılmaya başlanan Donatist tutumun en açık sözlü Kuzey Afrikalı eleştirmeni Hippo Regius'un piskoposu Augustine'di. Augustine ( 354 - 430 ), bir bakanın değersizliğinin, gerçek hizmetkarları Mesih olduğu için ayinlerin geçerliliğini etkilemediğini ileri sürdü. Hıristiyan gerçeklerinin önde gelen savunucularından biri olarak kabul edilen Augustine, vaazlarında ve kitaplarında, ortodoks Hıristiyan yöneticilerin şizmatiklere ve sapkınlara karşı güç kullanma hakkına ilişkin bir teori geliştirdi. Anlaşmazlık 411'de Kartaca'daki bir imparatorluk komisyonunun kararıyla çözülmüş olsa da, Donatist topluluklar altıncı yüzyıla kadar varlıklarını sürdürdüler.
Ticarette ortaya çıkan düşüş Roma kontrolünü zayıflattı. Dağlık ve çöl alanlarında bağımsız krallıklar ortaya çıktı, kasabalar istila edildi ve daha önce Roma İmparatorluğu'nun sınırlarına itilen Berberiler geri döndü.
Konstantinopolis merkezli Bizans imparatoru Justinian'ın generali Belisarius, 533'te 16.000 adamla Kuzey Afrika'ya çıktı ve bir yıl içinde Vandal krallığını yok etti. Yerel muhalefet, bölgenin tam Bizans kontrolünü on iki yıl geciktirdi ve imparatorluk kontrolü geldiğinde, Roma'nın uyguladığı kontrolün bir gölgesinden başka bir şey değildi. Etkileyici bir dizi tahkimat inşa edilmiş olmasına rağmen, Bizans yönetimi, resmi yolsuzluk, yetersizlik, askeri zayıflık ve Konstantinopolis'te Afrika işleriyle ilgili endişe eksikliği nedeniyle tehlikeye girdi. Sonuç olarak, birçok kırsal bölge Berberi yönetimine geri döndü.
İslam'ın Berberi Bölgelerinde Yayılması
7. yüzyılda Arapların gelişinden sonra birçok Berberi İslam'a dönüştü. Bölgenin İslamlaştırılması ve Araplaştırılması karmaşık ve uzun süreçlerdi. Göçebe Berberiler Arap işgalcilere hızla din değiştirip yardım ederken, Muvahhid Hanedanlığı altında 12. yüzyıla kadar Hıristiyan ve Yahudi toplulukları tamamen marjinalleşmedi.
Fas'ta İslami etki MS yedinci yüzyılda Arap fatihler yerli Berberi nüfusu İslam'a dönüştürdü, ancak Berberi kabileleri geleneksel yasalarını korudu. Araplar Berberilerden barbar diye tiksindiler, Berberiler ise Arapları sadece vergi toplamaya meyilli kibirli ve acımasız bir asker olarak gördüler. Berberiler, bir kez Müslüman olarak yerleştikten sonra İslam'ı kendilerine göre şekillendirdiler ve Arap kontrolünden kurtulmanın yolu olarak, çoğu durumda İslam olarak zar zor gizlenen halk dini olan bölücü Müslüman mezheplerini benimsediler.
On birinci ve on ikinci yüzyıllar, dini reformcular tarafından yönetilen ve her biri Mağrip'e ( Mağrip olarak da bilinir; Mısır'ın batısındaki Kuzey Afrika'yı ifade eder ) ve İspanya'ya 200 yıldan fazla hükmeden bir kabile konfederasyonuna dayanan birkaç büyük Berberi hanedanının kuruluşuna tanık oldu. Berberi hanedanları ( Almoravids, Muhads ve Merinidler ) Berberi halkına tarihlerinde ilk kez yerel bir rejim altında bir miktar kolektif kimlik ve siyasi birlik verdi ve Berberi himayesi altında bir “emperyal Mağrip” fikrini yarattılar. hanedandan hanedanlığa bir şekilde hayatta kaldı. Ancak sonuçta Berberi hanedanlarının her biri siyasi bir başarısızlık olduğunu kanıtladı çünkü hiçbiri özerkliklerine ve bireysel kimliklerine değer veren kabilelerin egemen olduğu bir sosyal ortamdan bütünleşik bir toplum yaratmayı başaramadı.
Arapların Mağrib'i Fethi
642 ve 669 yılları arasında Mağrib'e yapılan ilk Arap askeri seferleri, İslam'ın yayılmasıyla sonuçlandı. Ancak bu uyum kısa sürdü. Arap ve Berberi güçleri bölgeyi sırayla 697'ye kadar kontrol etti. 711'de Berberilerin İslam'a dönüşmesinin yardım ettiği Emevi güçleri tüm Kuzey Afrika'yı fethetti. Emevi halifeleri tarafından atanan valiler, Tripolitania ( bugünkü Libya'nın batı kısmı ), Tunus ve doğu Cezayir'i kapsayan Ifriqiya'nın yeni vilayeti ( il ) Al Qayrawan'dan yönetildi.
750'de Abbasiler, Emevilerin yerine Müslüman hükümdarlar olarak geçtiler ve halifeliği Bağdat'a taşıdılar. Abbasiler döneminde, Rüstem imamlığı ( 761 - 909 ), merkezi Mağrib'in çoğunu Cezayir'in güneybatısındaki Tahirt'ten yönetiyordu. İmamlar dürüstlük, dindarlık ve adaletle ün kazandılar ve Tahirt mahkemesi ilmiye verdiği destekle dikkat çekti. Ancak Rüstem imamları güvenilir bir daimi ordu kurmayı başaramadılar ve bu da Fatımi hanedanının saldırısı altında Tahirt'in ölümünün yolunu açtı. İlgi alanları öncelikle Mısır ve ötesindeki Müslüman topraklarına odaklanan Fatımiler, Cezayir'in büyük bir bölümünün yönetimini ilk kez Cezayir'de önemli bir yerel gücü merkeze alan bir Berberi hanedanı olan Ziridlere ( 972 - 1148 ) bıraktılar. Bu döneme sürekli çatışma, siyasi istikrarsızlık ve ekonomik gerileme damgasını vurdu.
Hariciler
Berberiler, İslam'daki benzersiz nişlerini oymak için Sünniler ve Şiiler arasındaki bölünmeyi kullandılar. Başlangıçta Muhammed'in kuzeni ve damadı Ali'yi destekleyen, ancak daha sonra destekçileri Muhammed'in eşlerinden birine sadık güçlerle savaşıp onlara isyan ettikten sonra Ali'nin liderliğini reddeden püriten bir hareket olan Harici İslam mezhebini kucakladılar. Irak ve Mağrip'te halifelerin yönetimi. Ali, MS 661'de Irak'ın Necef yakınlarındaki Kufa'daki bir camiye giderken elinde bıçak taşıyan bir Kharajite suikastçı tarafından öldürüldü.
Haricilik, halifenin halefi konusundaki anlaşmazlıklar üzerinde gelişen Şii İslam'ın püriten bir biçimiydi. Müslüman statüko tarafından sapkın olarak kabul edildi. Haricîlik, Kuzey Afrika'nın kırsal kesimlerinde kök saldı ve şehirlerde yaşayan insanları dekadan olmakla suçladı. Kharajitizm özellikle güney Fas'ta büyük bir kervan merkezi olan Sijilmassa'da ve günümüz Cezayir'inde Tahert'te güçlüydü. Bu krallıklar 8. ve 9. yüzyıllarda güçlendi.
Hariciler, dördüncü halife olan Ali'ye karşı çıkarak 657'de Emevilerle barış yaparak Ali'nin kampını terk ettiler ( harici, "terk edenler" anlamına gelir ). Hariciler, Doğu'da Emevi yönetimine karşı savaşıyordu ve birçok Berberi, mezhebin eşitlikçi ilkelerinden etkilendi.
İsyanın ardından Hariciler, çoğu kısa ve sorunlu geçmişleri olan bir dizi teokratik kabile krallığı kurdular. Ancak Sijilmasa ve Tilimsan gibi başlıca ticaret yollarının üzerinde yer alan diğerleri daha yaşayabilir ve başarılı oldular. 750'de Müslüman hükümdarlar olarak Emevilerin yerine geçen Abbasiler, halifeliği Bağdat'a taşıdılar ve İfriqiya'da halife otoritesini yeniden kurdular ve İbrahim ibn Al Aghlab'ı Al Qayrawan'da vali olarak atadılar. Sözde halifenin zevkine hizmet etmesine rağmen, Al Aghlab ve halefleri 909'a kadar bağımsız olarak hüküm sürdüler ve bir öğrenme ve kültür merkezi haline gelen bir mahkemeye başkanlık ettiler.
Aghlabid topraklarının hemen batısında, Abdurrahman ibn Rüstem, Cezayir'in güneybatısındaki Tahirt'ten merkezi Mağrip'in çoğunu yönetiyordu. 761'den 909'a kadar süren Rüstem imamlığının, her biri İbadi Harici imamı olan yöneticileri, önde gelen vatandaşlar tarafından seçildi. İmamlar dürüstlük, dindarlık ve adaletle ün kazandılar. Tahirt'teki mahkeme matematik, astronomi ve astrolojinin yanı sıra teoloji ve hukuk bilimlerine verdiği destekle dikkat çekti. Bununla birlikte, Rüstemi imamları, seçim ya da ihmal yoluyla, güvenilir bir daimi ordu örgütleme konusunda başarısız oldular. Bu önemli faktör, hanedanın nihayetinde çöküşe dönüşmesiyle birlikte, Fatımilerin saldırısı altında Tahirt'in ölümünün yolunu açtı.
İdrisiler
Harici topluluklardan biri olan İdrisiler, Fes çevresinde bir krallık kurmuşlardır. Muhammed'in kızı Fatima'nın büyük torunu I. İdris ve Muhammed'in yeğeni ve damadı Ali tarafından yönetiliyordu. Berberi aşiretlerini döndürme göreviyle Bağdat'tan geldiğine inanılıyor.
İdrisiler, Fas'ın ilk ulusal hanedanıydı. Idris, Fas'ı yöneten ve Muhammed'in soyundan geldiğini iddia ederek kuralı meşrulaştıran bağımsız hanedanların bugüne kadar devam eden geleneğini başlattım. "Arap Geceleri"nde geçen bir hikayeye göre I. İdris, Abbasi hükümdarı Harun el Reşid tarafından eve gönderilen zehirli bir gül tarafından öldürüldü.
Idris'in oğlu II. İdris (792-828), 808'de İdris başkenti olarak Fes'i kurdu. Fez'de dünyanın en eski üniversitesi olan Karaviyin Üniversitesi'ni kurdu. Mezarı Fas'ta bulunan en kutsal mezarlardan biridir.
II. İdris öldüğünde krallık iki oğlu arasında bölündü. Krallıkların zayıf olduğu kanıtlandı. Kısa süre sonra MS 921'de ayrıldılar ve Berberi kabileleri arasında kavga çıktı. Savaş, ikinci bir Arap istilasının olduğu ve birçok Kuzey Afrika şehrinin yağmalandığı ve birçok kabilenin göçebe olmaya zorlandığı 11. yüzyıla kadar devam etti.
Doğu Afrika'da Fatimiler
Dokuzuncu yüzyılın son yıllarında, Şii İslam'ın İsmaili mezhebinin misyonerleri, daha sonra Petite Kabylie bölgesi olarak bilinen Kutama Berberilerini dönüştürdü ve onları Ifriqiya'nın Sünni yöneticilerine karşı savaşta yönetti. El Kayrevan 909'da onların eline geçti. İsmaili imam Ubeydallah, kendisini halife ilan etti ve başkent olarak Mehdiye'yi kurdu. Ubeydullah, Muhammed'in kızı ve halifenin soyundan geldiğini iddia ettiği Ali'nin karısı Fatıma'nın adını taşıyan Fatımi Hanedanlığını başlattı.
Fatımiler 911'de batıya yönelerek Tahirt imametini yıktı ve Fas'ta Sijilmasa'yı fethetti. Tahirt'ten gelen İbadi Kharijite mültecileri, güneyde Atlas Dağları'nın ötesindeki Ouargla'daki vahaya kaçtılar, buradan on birinci yüzyılda güneybatıya Oued Mzab'a taşındılar. İbadi dini liderleri yüzyıllar boyunca uyumlarını ve inançlarını sürdürerek bugüne kadar bölgedeki kamusal hayata egemen oldular.
Fatımiler uzun yıllar Fas için bir tehdit oluşturdular, ancak en büyük hırsları Doğu'yu, Mısır'ı ve ötesindeki Müslüman topraklarını içeren Meşrik'i yönetmekti. 969'da Mısır'ı fethetmişlerdi. 972'de Fatımi hükümdarı Al Muizz başkent olarak yeni Kahire şehrini kurdu. Fatımiler, İfriqiya'nın ve Cezayir'in büyük bir bölümünün yönetimini Ziridlere ( 972 - 1148 ) bıraktılar. Miliana, Médéa ve Cezayir kasabalarını kuran ve ilk kez önemli bir yerel gücü Cezayir'de merkezleyen bu Berberi hanedanı, İfriqiya'nın batısındaki topraklarını ailesinin Banu Hammad koluna devretti. Hammadiler 1011'den 1151'e kadar hüküm sürdüler ve bu süre zarfında Bejaïa, Mağrip'teki en önemli liman oldu.
Bu döneme sürekli çatışma, siyasi istikrarsızlık ve ekonomik gerileme damgasını vurdu. Hammadiler, Sünni ortodoksluğu için İsmaili doktrinini reddederek ve Fatımilere boyun eğmeyi reddederek Ziridlerle kronik bir çatışma başlattı. İki büyük Berberi konfederasyonu - Sanhaja ve Zenata - destansı bir mücadeleye giriştiler. Batı çölünün ve bozkırın son derece cesur, deveyle taşınan göçebeleri ile doğudaki Kabylie'nin yerleşik çiftçileri Sanhaja'ya bağlılık yemini ettiler. Geleneksel düşmanları Zenata, Fas'ın kuzey iç kısımlarındaki soğuk platodan ve Cezayir'deki batı Tell'den gelen sert, becerikli atlılardı.
Arapçanın yaygın kullanımı ilk kez kırsal kesime yayıldı. Hilallerden korunmaya çalışan yerleşik Berberiler, yavaş yavaş Araplaştılar.
Berberi Hanedanları
Fas altın dönemine 11. yüzyıldan 15. yüzyılın ortalarına kadar Berberi hanedanları altında ulaştı: Murabıtlar, Muvahhidler ve Merinidler. Berberiler ünlü savaşçılardı. Müslüman hanedanların veya sömürgeci güçlerin hiçbiri dağlık bölgelerdeki Berberi klanlarını boyun eğdirmeyi ve özümsemeyi asla başaramadı. Daha sonraki hanedanlar - Murabıtlar, Muvahhidler, Merinidler, Vattasidler, Saadiler ve hala dizginleri elinde tutan Alaouitler - başkenti Fez'den Marakeş, Meknes ve Rabat'a taşıdı.
On birinci yüzyılın ilk yarısında başlayan Mısır'dan Arap bedevilerinin büyük bir akınını takiben, Arapça kullanımı kırsal bölgelere yayıldı ve yerleşik Berberiler yavaş yavaş Araplaştırıldı. Almoravid ( “dini bir geri çekilme yapanlar” ) hareketi, batı Sahra'nın Sanhaja Berberileri arasında on birinci yüzyılın başlarında gelişti. Hareketin ilk itici gücü diniydi, bir kabile liderinin takipçilerine ahlaki disiplin ve İslami ilkelere sıkı bir bağlılık empoze etme girişimiydi. Ancak Murabıt hareketi 1054'ten sonra askeri fetihlere yöneldi. 1106'da Murabıtlar Fas'ı, Cezayir'e kadar doğudaki Mağrib'i ve Ebro Nehri'ne kadar İspanya'yı ele geçirdiler.
Murabıtlar gibi Muvahhidler de ( "unitarians" ) ilhamlarını İslami reformda buldular. Muvahhidler 1146'da Fas'ın kontrolünü ele geçirdiler, 1151 civarında Cezayir'i ele geçirdiler ve 1160'ta merkezi Mağrib'in fethini tamamladılar. Muvahhidlerin gücünün zirvesi 1163 ile 1199 arasında gerçekleşti. Mağrib ilk kez yerel bir rejim altında birleştirildi, ancak İspanya'da devam eden savaşlar Muvahhidlerin kaynaklarını aşırı yükledi ve Mağrib'deki konumları hizipler arası çekişmeler ve çatışmalar nedeniyle tehlikeye girdi. kabile savaşının yenilenmesi. Mağrib'in merkezinde, Zayanidler Cezayir'deki Tlemcen'de bir hanedan kurdular. 300 yıldan fazla bir süre, bölge 16. yüzyılda Osmanlı egemenliğine girene kadar, Zayanidler Mağrib'in merkezinde zayıf bir hakimiyet kurdular. Birçok kıyı kenti, tüccar oligarşiler, çevredeki kırsal kesimden kabile reisleri veya limanlarından faaliyet gösteren özel kişiler tarafından yönetilen belediye cumhuriyetleri olarak özerkliklerini ileri sürdüler. Bununla birlikte, “Mağrib'in incisi” Tlemcen bir ticaret merkezi olarak gelişti.
Murabıtlar
Murabıtlar ( 1056 - 1147 ), güney Fas ve Moritanya çöllerinde ortaya çıkmış bir Berberi grubudur. İslam'ın püriten bir biçimini benimsediler ve kırsal kesimde ve çölde mülksüzler arasında popülerdiler. Kısa sürede güçlendiler. Murabıt hareketinin ilk itici gücü diniydi, bir kabile liderinin takipçilerine ahlaki disiplin ve İslami ilkelere sıkı sıkıya bağlılığı empoze etme girişimiydi. Ancak Murabıt hareketi 1054'ten sonra askeri fetihlere yöneldi. 1106'da Murabıtlar Fas'ı, Cezayir'e kadar doğudaki Mağrib'i ve Ebro Nehri'ne kadar İspanya'yı ele geçirdiler.
Murabıtlar ( “dini bir geri çekilme yapmış olanlar” ) hareketi, on birinci yüzyılın başlarında, Sahra - ötesi ticaret yollarının kontrolü kuzeydeki Zenata Berberilerinin ve eyaletin baskısı altında olan batı Sahra'nın Sanhaja Berberileri arasında gelişti. güneyde Gana. Sanhaja konfederasyonunun Lamtuna kabilesinin lideri olan Yahya ibn İbrahim el Jaddali, halkı arasında İslami bilgi ve uygulama seviyesini yükseltmeye karar verdi. Bunu başarmak için, 1048 - 49 yıllarında hacdan ( Müslüman hacı ) dönüşünde, yanında Faslı bir alim olan Abdullah ibn Yasin al Juzuli'yi getirdi. Hareketin ilk yıllarında, bilgin, yalnızca ahlaki disiplini empoze etmek ve takipçileri arasında İslami ilkelere sıkı sıkıya bağlı kalmakla ilgilendi. Abdullah ibn Yasin de marabutlardan biri olarak tanındı.
Murabıt hareketi, 1054'ten sonra dini reformu teşvik etmekten askeri fetih yapmaya yöneldi ve Lamtuna liderleri tarafından yönetildi: önce Yahya, sonra kardeşi Ebu Bekir ve sonra kuzeni Yusuf ( Youssef ) ibn Tashfin. İbn Tashfin yönetiminde Murabıtlar, Sijilmasa'ya giden önemli Sahra ticaret yolunu ele geçirerek ve Fez'deki başlıca rakiplerini yenerek iktidara geldiler. Başkentleri Marakeş olan Murabıtlar, 1106'da Fas'ı, Cezayir kadar doğudaki Mağrip'i ve Ebro Nehri'ne kadar İspanya'yı fethetmişlerdi.
Berberi Almoravid imparatorluğu, zirvesinde Pirenelerden Moritanya'ya ve Libya'ya kadar uzanıyordu. Murabıtlar zamanında, Mağrib ve İspanya, Bağdat'taki Abbasi halifeliğinin manevi otoritesini kabul ederek onları Meşrik'teki İslam toplumuyla geçici olarak bir araya getirdi.
Murabıt Kuralı
Tamamen barışçıl bir dönem olmasa da, 1147 yılına kadar süren Murabıtlar döneminde Kuzey Afrika ekonomik ve kültürel olarak yararlandı. Müslüman İspanya ( Arapça Endülüs ) büyük bir sanatsal ve entelektüel ilham kaynağıydı. Endülüs'ün en ünlü yazarları Almoravid mahkemesinde çalıştı ve 1136'da tamamlanan Tilimsan Ulu Camii'nin inşaatçıları, Cordoba Ulu Camii'ni model olarak kullandılar.
Murabıtlar, MS 1070'de Marakeş'i kurdular. Şehir, "Taşlardan Kale" adı verilen bir kasbah ile siyah yün çadırlardan oluşan ilkel bir kamp olarak başladı. Şehir, Timbuktu'dan Berberi Sahili'ne deve kervanlarıyla seyahat eden altın, fildişi ve diğer egzotik ürünlerin ticaretinde başarılı oldu.
Murabıtlar diğer dinlere karşı hoşgörüsüzdüler 12. yüzyıla gelindiğinde Mağrip'teki Hıristiyan kiliseleri büyük ölçüde ortadan kalkmıştı. Ancak Musevilik İspanya'da ayakta kalmayı başardı Murabıtlar zenginleştikçe, iktidara yükselmelerine damgasını vuran dini coşkularını ve askeri bütünlüklerini kaybettiler. Onları destekleyen köylüler onları yozlaşmış olarak gördüler ve onlara sırt çevirdiler. Atlas dağlarından Berberi Masmuda kabilelerinin önderliğindeki isyanda devrildiler.
Muvahhidler
Muvahhidler ( 1130 - 1269 ), stratejik Sijilmasa ticaret yollarını ele geçirdikten sonra Murabıtları yerinden etti. Atlas dağlarındaki Berberilerden gelen desteğe güvendiler. Muvahhidler 1146'da Fas'ın kontrolünü ele geçirdiler, 1151 civarında Cezayir'i ele geçirdiler ve 1160'ta merkezi Mağrib'in fethini tamamladılar. Muvahhidlerin gücünün zirvesi 1163 ile 1199 arasında gerçekleşti. İmparatorlukları en geniş haliyle Fas, Cezayir, Tunus ve İspanya'nın Müslüman kesimini içeriyordu.
Murabıtlar gibi Muvahhidler ( "unitarians" ) ilk ilhamlarını İslami reformda buldular. Manevi liderleri Faslı Muhammed ibn Abdallah ibn Tumart, Murabıtların çöküşünü düzeltmeye çalıştı. Marakeş ve diğer şehirlerde reddedildi, destek için Atlas Dağları'ndaki Masmuda kabilesine döndü. Allah'ın birliğine vurgu yaptıkları için, takipçileri Al Muwahhidun ( üniteryanlar veya Muvahhidler ) olarak biliniyorlardı.
Muhammed ibn Abdallah ibn Tumart, kendisini mehdi, imam ve masum ( Tanrı tarafından gönderilen yanılmaz lider ) ilan etmesine rağmen, en eski on havarisinden oluşan bir konseye danıştı. Berberi'nin temsili hükümet geleneğinden etkilenerek, daha sonra çeşitli kabilelerden elli liderden oluşan bir meclis ekledi. Muvahhid isyanı 1125'te Sus ve Marakeş de dahil olmak üzere Fas şehirlerine yapılan saldırılarla başladı.
Muhammed ibn Abdallah ibn Tumart'ın 1130'da ölümü üzerine, halefi Abd al Mumin halife unvanını aldı ve kendi ailesinin üyelerini iktidara getirerek sistemi geleneksel bir monarşiye dönüştürdü. Muvahhidler, orada Murabıtlara karşı ayaklanan Endülüs emirlerinin daveti üzerine İspanya'ya girdiler. Abd al Mumin, emirleri boyun eğdirmeye zorladı ve Córdoba'nın halifeliğini yeniden kurarak Muvahhid sultanına kendi topraklarında en yüksek dini ve siyasi otoriteyi verdi. Muvahhidler 1146'da Fas'ın kontrolünü ele geçirdiler, 1151 civarında Cezayir'i ele geçirdiler ve 1160'a gelindiğinde merkezi Mağrib'in fethini tamamlayıp Trablusgarp'a ilerlediler. Yine de, Murabıt direnişinin cepleri Kabiliye'de en az elli yıl dayanmaya devam etti.
Muvahhid Kuralı
Muvahhidler - İspanya ve Mağrip'in entelektüel topluluklarından işe alınan - profesyonel bir kamu hizmeti kurdular ve Marakeş, Fez, Tlemcen ve Rabat şehirlerini büyük kültür ve öğrenim merkezleri haline getirdiler. Güçlü bir ordu ve donanma kurdular, şehirleri kurdular ve nüfustan üretkenliğe göre vergi verdiler. Vergilendirme ve servet dağılımı konusunda yerel kabilelerle çatıştılar.
Abd al Mumin'in 1163'teki ölümünden sonra, oğlu Ebu Yakub Yusuf ( 1163 - 84 ) ve torunu Yaqub al Mansur ( 1184 - 99 ) Muvahhid iktidarının zirvesine başkanlık etti. İlk kez, Mağrib yerel bir rejim altında birleştirildi ve imparatorluk, sınırlarındaki çatışmalardan rahatsız olmasına rağmen, merkezinde el sanatları ve tarım gelişti ve verimli bir bürokrasi vergi kasasını doldurdu. 1229'da Muvahhid mahkemesi, Muhammed ibn Tumart'ın öğretilerinden vazgeçerek, bunun yerine daha fazla hoşgörü ve Maliki hukuk okuluna dönüşü tercih etti. Muvahhidler, bu değişimin kanıtı olarak Endülüs'ün en büyük düşünürlerinden ikisine ev sahipliği yaptı: Ebu Bekir ibn Tufeyl ve İbn Rüşd ( Averroes ).
Muvahhidler, Kastilyalı hasımlarının haçlı seferi içgüdülerini paylaştılar, ancak İspanya'da devam eden savaşlar, kaynaklarına aşırı yük bindirdi. Mağrib'de Muvahhidler'in konumu hizipler arası çekişmeyle tehlikeye girdi ve kabile savaşının yenilenmesiyle meydan okundu. Bani Merin ( Zenata Berberi ), Muvahhidlerin Fas'ta bir aşiret devleti kurmak için azalan gücünden yararlandı ve orada Muvahhidlerin son kalesi olan Marakeş'i 1271'de ele geçirmeleriyle sonuçlanan yaklaşık altmış yıllık bir savaşı başlattı. Ancak, Mağrib'in merkezinde, Merinidler Muvahhid İmparatorluğu'nun sınırlarını asla geri getiremediler.
İlk kez, Mağrip yerel bir rejim altında birleştirildi, ancak İspanya'da devam eden savaşlar Muvahhidlerin kaynaklarını aşırı yükledi ve Mağrib'deki konumları hizipler arası çekişme ve aşiret savaşının yenilenmesiyle tehlikeye girdi. Muvahhidler, savaşan Berberi kabileleri arasında bir devlet duygusu yaratamamaları ve kuzeydeki Hıristiyan ordularının ve Fas'taki rakip Bedevi ordularının saldırıları nedeniyle zayıfladılar. Yönetimlerini bölmek zorunda kaldılar. İspanya'da Las Nevas de Tolosa'da Hıristiyanlar tarafından mağlup edildikten sonra imparatorlukları çöktü.
Zeyaniler
Tunus'taki başkentinden, Hafsid Hanedanı, Ifriqiya'daki Muvahhidlerin meşru halefi olduğunu iddia ederken, Mağrib'in merkezinde, Zayanidler Tlemcen'de bir hanedan kurdular. Bölgeye Abd al Mumin tarafından yerleştirilmiş olan Beni Abd el Wad adlı Zenata kabilesine dayanan Zeyânîler, Muvahhidlerle olan bağlarını da vurguladılar.
300 yıldan fazla bir süre, bölge 16. yüzyılda Osmanlı egemenliğine girene kadar, Zayanidler Mağrib'in merkezinde zayıf bir hakimiyet kurdular. Endülüslülerin idari becerilerine bağlı olan rejim, sık sık isyanlarla boğuşuyordu, ancak Merinidlerin veya Hafsidlerin vasalı veya daha sonra İspanya'nın bir müttefiki olarak hayatta kalmayı öğrendi.
Birçok kıyı kenti, yönetici hanedanlara meydan okudu ve belediye cumhuriyetleri olarak özerkliklerini savundu. Tüccar oligarşileri, çevredeki kırsal bölgelerden aşiret reisleri ya da limanlarının dışında faaliyet gösteren korsanlar tarafından yönetiliyorlardı.
Bununla birlikte, Tlemcen bir ticaret merkezi olarak gelişti ve "Mağrib'in incisi" olarak adlandırıldı. Marakeş'e giden stratejik Taza Gap üzerinden İmparatorluk Yolu'nun başında yer alan şehir, batı Sudan ile altın ve köle ticaretinin kapısı olan Sijilmasa'ya giden kervan yolunu kontrol ediyordu. Aragon, 1250'den itibaren Tlemcen limanı Oran ve Avrupa arasındaki ticareti kontrol etmeye geldi. Ancak, Aragon'dan bir korsanlık patlaması, yaklaşık 1420'den sonra bu ticareti ciddi şekilde kesintiye uğrattı.
Osmanlı, Kuzey Afrika'yı Ele Geçirdi
İspanya'nın Mağrib'de cumhurbaşkanlığını kurduğu sıralarda, Müslüman korsan kardeşler Aruj ve Khair ad Din (Avrupalılar tarafından Barbarossa veya Kızıl Sakal olarak bilinir) Hafsidler altında Tunus açıklarında başarılı bir şekilde faaliyet gösteriyorlardı. 1516'da Aruj operasyon üssünü Cezayir'e taşıdı, ancak 1518'de Tlemcen'i işgali sırasında öldürüldü. Khair ad Din, Cezayir'in askeri komutanı olarak onun yerini aldı. Osmanlı padişahı ona beylerbey ( vilayet valisi ) unvanını ve iyi silahlanmış Osmanlı askerlerinden oluşan yaklaşık 2.000 yeniçeri birliğini verdi. Bu gücün yardımıyla Khair ad Din, Konstantin ve Oran arasındaki kıyı bölgesini bastırdı ( Oran şehri 1791'e kadar İspanyolların elinde kalmasına rağmen ). Khair ad Din'in naipliği altında Cezayir, Tunus, Trablus ve ve Tlemcen yenilecek ve Fas'ın bağımsızlığı tehdit edilecekti.
Khair ad Din Cezayir'de o kadar başarılı oldu ki, Avrupa'da Kanuni Sultan Süleyman olarak bilinen padişah I. Süleyman ( 1520 - 66 ) tarafından 1533'te İstanbul'a geri çağrıldı ve Osmanlı donanmasının amirali olarak atandı. Ertesi yıl Tunus'a başarılı bir deniz saldırısı düzenledi. Bir sonraki beylerbey, 1544'te görevi devralan Khair ad Din'in oğlu Hassan'dı. 1587'ye kadar bölge, belirli bir sınır olmaksızın görev yapan subaylar tarafından yönetildi. Daha sonra düzenli bir Osmanlı idaresinin kurulmasıyla birlikte paşa unvanına sahip valiler üç yıl süreyle hüküm sürdüler. Türkçe resmi dildi.
