Yörükler, Anadolu'nun ve Rumeli'nin Göçebe Türkleri
‘Yörük’ terimi, Anadolu ve Rumeli'deki göçebe Türklere uygulanır. Bu çobanlar, kışın dağlık bölgelere ve sonbaharda dağların aşağısına göç ederler. Nüfusun artmasıyla meralar azalmış, bu nedenle Yörüklerin çoğu yerleşim yerlerinde yaşamaya zorlanmıştır. Bu her zaman böyle değildi, çünkü 19. yüzyılın başlarına kadar Balkanlar'da ve Batı Anadolu'da Osmanlı topraklarında yaşayan yüzbinlerce Yörük vardı. Kayıtlar, 13. yüzyılın ortalarında sadece Denizli ile İzmir arasındaki çadırlarda yaşayan 200.000 Yörük aşiret ailesinin olduğunu gösteriyor. Orta Anadolu'nun kuzeyindeki Kastamonu bölgesinde 100.000, Kütahya ile Afyon arasında ise 30.000 çadır daha var olduğu bildirildi.
16. yüzyılın başlarında Batı Anadolu'da 72.268 Yörük çadırı bulduk, aynı bölgede 368.398 yerleşik ocak bulduk. Bugün Adana, Mersin ve Antalya'da kışın herhangi bir kampta en fazla beş Yörük çadırı göreceksiniz, yazın ise Toros yaylalarına yapılacak bir gezi, belirli bir kampta yirmi otuz kadar Yörük çadırı görmenizi sağlayabilir..
Yaz ve Kış Yörük Döngüsü
Deniz seviyesinden 1.600 metre yükseklikte başlayan ve 3000'e kadar çıkan ( yaklaşık 5.000 fitten 10.000'e kadar ) Toros yaylaları, Yörük koyunları için zengin otlaklar sunar. Aynı model Doğu, Güneydoğu ve Batı Anadolu'da tekrarlanır. Kış aylarında, bu insanlar kıyı boyunca veya iklimin ılıman olduğu kıyı ovaları ve vadilerinde sürülerini otlatmaya gelirler. Burada Yörükler keçi kılı çadırlarına sığınır ve sıcak ayların gelmesini beklemektedir. Sürülerini otlatma ayrıcalığı için yerel köylülere bir ücret ödenmesi gerekiyor. Yörükler kışın çiftlik hayvanları için ot, tacize uğramayacaklarına dair güvence ve sıcak tutmak için yakacak odun ararlar. Yaz aylarında, ilk iki ihtiyaç aynıdır ve yakacak odun daha az endişe verici olmasına rağmen, su temini her şeyden önemli hale gelir.
Yörükler Taşı
Yörükler uzun bir yol kat ederler. En azından, yüksek kesimlerden ovalara veya tam tersine gitmek bir hafta sürer ve bazı bölgelerde bu iki hafta hatta bir ay kadar sürebilir. Bu insanları canlılık ve dayanıklılıklarıyla birlikte hareket ederken görmek unutulmaz bir manzara. Mayıs ayı başlarında Yörüklerin kışı ve baharın bir bölümünü geçirdiği deniz seviyesinde günler ısınmaya başlar. Sonra meralar kahverengiye döner ve grubun lideri ne zaman hareket edeceğine karar vermek için çadırında bir toplantı düzenler. Gün ayarlandığında klan aniden harekete geçer. Kadınlar büyük miktarda çamaşır yıkar, yeni kıyafetler diker ve yürüyüş için ekmek pişirirken, erkekler atlar için eyerleri onarır ve hayvanları toplar. Hareket etme zamanı geldi. Sabah erkenden hayvanlar toplanır ve yolculuk başlar. Sonra yük hayvanlarına çadırlar, dokuma ürünler, yatak örtüleri, yorganlar ve tabii ki erzak yüklenir. Yörüklerin çoğu uzun yolculuğu yaya olarak yapacaklar ama çocuklar ve yaşlılar, ailelerin reisleri gibi at sırtında gidiyorlar. Önde giden bu binekler ve arkasındaki yük canavarları ile klan yavaş yavaş ilerliyor. Bu bir fırsat; kadınlar, kızlar, erkekler ve çocuklar en yeni, en parlak kıyafetlerini giyerler; uzun etekler, dağ eteklerinin kendisi kadar çiçekli. Genç kızlar ve yeni evli bayanlar, hayvan alayına liderlik ediyor ve tüm eşyalarını taşıyan büyük yüklerin sorumlusu. Kurşun develer, her türlü boncukla süslenmiş dokuma koşum takımları ile süslenmiş ve yükleri çok renkli kilimlerle örtülmüştür. Yol boyunca gece kamp yaptıktan sonra klan nihayet yayla otlaklarına ulaşır. Kamp alanında herkes yardım ediyor. İzlenen rota her yıl aynıdır ve yol boyunca biri ölürse ki bu bazen olur, yol kenarındaki mezarlıklardan birine veya yakınlarda bir köy mezarlığına gömülürler. Yaz, Yörük göçünün en büyük gösteriyi sunduğu zamandır. Eylül ayından itibaren klan, sonbaharı geçirebilecekleri dağların ortasındaki otlaklara taşınır. Sonra ekim ayının sonunda yolculuğun geri kalanını kış çayırlarına doğru yaparlar.
Yörük
Klan için, sürüleri geçim kaynaklarının ana kaynağıdır. Sığındıkları keçe kulübelerin ve büyük siyah çadırların malzemesi bile hayvansal ürünlerden yapılmıştır. Kulübeler koyun yününden, çadırlar ise keçi kılından örülmüştür. Yörük, et, dövülmüş buğday, yeşillik, koyun ve keçi sütünden yapılan yiyeceklerin yanı sıra ona tereyağı, peynir ve yoğurt da veriyor. Yün ve keçi kılı gibi, çiftlik hayvanlarından elde edilen süt ürünleri, yakınlarda bir pazar kurulduğunda satılmaktadır. Bu işlemlerden kazanılan para kışlık erzak almaya gider. Fiyatlar üzerinde hararetle pazarlık edecek Yörük'ü aramayın. Bunu tüccarlara bırakır ve çok mütevazı bir kârla yetinir.
Ancak pazara gitmek büyük bir anlam ifade ediyor, çünkü burada Yörüklerin diğer klanlardan arkadaşları ve akrabaları ile temasları var. Yörüklerin ordudaki oğullarından veya uzakta yaşayan akrabalarından posta aldığı pazar günüdür. Bu göçebeler çadırlarda yaşadıkları için kalıcı adresleri olmadığı için Yörükler kasabaya geldiğinde alınmak üzere bir dükkana mektuplar gönderiliyor. Kış aylarında klan çocukları yakın köylerdeki okula gönderir. Bununla birlikte, göçmen yaşamları düzenli eğitimi ve bu nedenle oy vermeyi neredeyse imkansız hale getiriyor. Askerlik hizmeti ise başka bir konudur. Klanın her erkeği ordudaki görevini yerine getirir, çünkü aksi takdirde saygısını kaybedeceğini bilir. Cuma namazı ve yılda iki defa bayram tatili gibi dini bayramlarda Yörükler en yakın köydeki camiye giderler. Yaylalarda ve ovalarda farklı bir çözüm var. Yere halı ve kilim serilip etrafına bir taş çemberi serilir, ardından imamlık yapan bir erkek aşiret mensubu tarafından namaz kılınır. Yörüklerin sıkı sıkıya uyguladığı bir diğer İslami dini ayin de sünnettir. Yaylalarda ve ovalarda dolaşan, bu tıbbi hizmeti tereyağı, yün ve keçi kılı karşılığında yapan kişiler var.
Yörükler temizliğe hayran olan, düğünleri seven insanlardır. Evlilikler genellikle ovalarda, kışın ya da yazın sonunda gerçekleşir. Ancak ne zaman onların çadırlarına uğrama şansınız olursa, sıcak ve içten bir karşılama alacağınızdan emin olabilirsiniz. Elindekini, tereyağını ve peyniri hiç durmadan sunarlar ve özel konuklar için taze kesilmiş bir kuzu veya oğlak eti sunarlar. Bir erkek orduya gittiğinde bir hayvan kurban edilir ve et konuklara ve klanın diğer üyelerine verilir. Birisi silahlı kuvvetlerdeki görevinden sağlıklı bir şekilde döndüğünde, benzer bir teklif yapılır.
Yörük hayatında kadınların önemli bir rolü vardır. Öncelikle, ailedeki en yaşlı kadın çadırı yönetiyor. Kadınlar, Türkçe tabiriyle "çadırın dayanağı" dır, çocukları doğurur, ziyaretçilere ev sahipliği yapar, çadır ve heybe örer, keçe yapar, hayvanları sağır, giysilerini diker. Yeni kesilen keçi ve keçi kılını da yıkayıp, eğirip boyar, çok renkli küçük eşyalara dönüştürür, çadırlardaki ateşleri yakar, yemekleri pişirir, ekmek yaparlar. Bütün bunlar, erkeklerin boş boş oturduğu anlamına gelmemeli, çünkü kampı koruyup çarşıya ve kasabaya gezmek zorunda olanlar onlar, ayrıca ekstra para kazanmak için yerel köylülerin develerle yüklerini de taşıyorlar..
Kadın - erkek ilişkileri söz konusu olduğunda Yörükler oldukça açık bir toplumdur. Küçük kızlar ve erkekler yamaçlarda koyun ve keçilere bakar ve erkekler ve kadınlar birbirleriyle özgürce konuşurlar. Oysa köy yerleşimlerinde genç bir adam, aile ona evlenme izni vermezse sevdiği kızı kaçırmaya mecbur hisseder. Yörükler arasında bunun çok azı oluyor. Onur onlar için önemlidir ve nadiren ihlal edilir.
Ahlaki değerleri sağlam bir insan olan Yörükler de tutumludur. Hayvanlarının kullandıkları her ne olursa olsun. Yaylalarda bir keçi kesildiğinde, boynuzlarını daha sonra vadideki bir çingeneye satmak için kurtarırlar. Çingene, keçi boynuzunu bir hançer bıçağı haline getirecek ve bunun bedelini bir bilezik, bıçak veya yüzük ile ödeyecektir. Yörük ayrıca kestiği hayvanın bağırsaklarını kullanarak tereyağı veya yünü depolamak için temizler. Klan dağlık bölgelere döndüğünde bir köylüyle pekmez, nar suyu, nohut veya kuru üzüm karşılığında takas yaparlar.
Yörükler, yüzyıllar boyunca ağır zorluklar karşısında canlılıklarını korumuş insanlardır.
