Fatiha Suresi ve Tefsiri - 4
اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ
( 6. Bizi doğru yola ilet. )
Bu yöntem, yalvarışlara olumlu bir cevap vermede daha uygun ve etkilidir ve bu yüzden Allah bu daha iyi yöntemi tavsiye etmiştir.
Yardım istemek, yardım isteyen kişinin durumunu iletmek şeklinde olabilir. Mesela Hz. Musa ( a.s. ) şöyle buyurmuştur:
رَبِّ إِنِّى لِمَآ أَنزَلْتَ إِلَىَّ مِنْ خَيْرٍ فَقِيرٌ
( Rabbim! Doğrusu ben, bana verdiğin her iyiliğe muhtacım. ) ( 28:24 ).
Ayrıca, Dhun-Nun'un söyledikleri gibi, sorulduğu kişinin niteliklerinden de bahsedilebilir.
لاَّ إِلَـٰهَ إِلاَّ أَنتَ سُبْحَــٰـنَكَ إِنِّى كُنتُ مِنَ الظَّــٰـلِمِينَ
( La ilahe illa Anta ( Senden başkasına ibadet edilmeye hakkı yoktur ), Sen ( Sana ortak koştukları her şeyden münezzeh ) münezzeh ( ve yücedir )! Doğrusu ben zalimlerdenim ) ( 21:87 ).
Ayrıca, kişi neye ihtiyacı olduğunu söylemeden O'nu övebilir.
Surede Geçen Irşatın Anlamı
Surede bahsedilen hidayet, başarıya yönlendirilmeyi ve yönlendirilmeyi ima eder. Allah Teâlâ şöyle buyurdu:
اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ
( Bizi doğru yola ilet ) manası, hidayet göster, yönlendir, hidayet ver demektir. De
وَهَدَيْنَــٰـهُ النَّجْدَينِ
( Ve ona iki yolu ( iyi ve kötü ) gösterdin? ) ( 90:10 ) "Biz ona iyilik ve kötülük yollarını açıkladık" demektir. Ayrıca Allah Teâlâ şöyle buyurmuştur:
اجْتَبَــٰـهُ وَهَدَاهُ إِلَى صِرَطٍ مُّسْتَقِيمٍ
( Allah onu ( yakın dost ) seçti ve onu dosdoğru bir yola iletti ) ( 16:121 )
ve,
فَاهْدُوهُمْ إِلَىٰ صِرَٰطِ الْجَحِيمِ
( Ve onları alevli ateş yoluna ( cehenneme ) götür ) ( 37:23 ). Aynı şekilde Allah Teâlâ şöyle buyurmuştur:
وَإِنَّكَ لَتَهْدِي إِلَىٰ صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ
( Ve muhakkak ki sen ( ey Muhammed صلى الله عليه وسلم ) gerçekten ( insanları ) doğru yola iletiyorsun ) ( 42:52 )
ve,
الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِى هَدَانَا لِهَـــٰذَا
( Hamd ve şükürler bizi bu yola ileten Allah'a mahsustur ) ( 7:43 ) yani bize hidayet etmiş, bizi yönlendirmiş ve bu sona, yani cennete ehil etmiştir.
Es-Sirat el-Mustaqim'in Anlamı, Doğru Yol
İmam Ebu Cafer et-Taberi, Es-Siret-i Mustâkîm'in anlamına gelince, "Ümmet, Sîret-i Mustâkim'in Arapların diline göre dalları olmayan açık yol olduğu konusunda hemfikirdi. Meselâ Cerir bin Atiye el-Hatafî bir şiirinde şöyle demiştir: "Müminlerin önderi, diğer yollar eğri olsa bile dosdoğru kalacak bir yoldadır." Et-Taberi, "Bu gerçeğin birçok kanıtı var" dedi. et-Taberi daha sonra şöyle devam etti: "Araplar, doğru ya da kötü olsun, her eylem ve ifadeye atıfta bulunmak için Sirat terimini kullanırlar. Bu nedenle Araplar, dürüst insanı doğru, kötü insanı ise sahtekar olarak tanımlarlardı. Kuran'da zikredilen dosdoğru yol, İslam'ı ifade eder.
İmam Ahmed, Müsned'inde En-Nevvâs bin Sam'an'ın Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed'in ( s.a.v. ) şöyle dediğini kaydetmiştir:
ضَرَبَ اللهُ مَثَلًا صِرَاطًا مُسْتَقِيمًا، وَعَلَى جَنْبَتَيِ الصِّرَاطِ سُورَانِ فِيهِمَا أَبْوَابٌ مُفَتَّحَةٌ، وَعَلَى الْأَبْوَابِ سُتُورٌ مُرْخَاةٌ، وَعَلَى بَابِ الصِّرَاطِ دَاعٍ يَقُولُ: يَاأَيُّهَا النَّاسُ ادْخُلُوا الصِّرَاطَ جَمِيعًا وَلَا تَعْوَجُّوا، وَدَاعٍ يَدْعُو مِنْ فَوْقِ الصِّرَاطِ، فَإِذَا أَرَادَ الْإِنْسَانُ أَنْ يَفْتَحَ شَيْئًا مِنْ تِلْكَ الْأَبْوَابِ قَالَ: وَيْحَكَ لَا تَفْتَحْهُ فَإِنَّكَ إِنْ فَتَحْتَهُ تَلِجْهُ فَالصِّرَاطُ: الْإِسْلَامُ وَالسُّورَانِ: حُدُودُ اللهِ وَالْأَبْوَابُ الْمُفَتَّحَةُ مَحَارِمُ اللهِ وَذَلِكَ الدَّاعِي عَلَى رَأْسِ الصِّرَاطِ كِتَابُ اللهِ، وَالدَّاعِي مِنْ فَوْقِ الصِّرَاطِ وَاعِظُ اللهِ فِي قَلْبِ كُلِّ مُسْلِمٍ
( Allah bir misal vermiştir: Her iki tarafı iki duvarla çevrili, duvarların içinde perdelerle örtülü birkaç açık kapı bulunan bir Sirat ( düz yol ). Siret'in kapısında müjdeleyen bir kişi vardır: 'Ey insanlar! Yolda kalın ve ondan sapmayın.' Bu arada, yolun yukarısından arayan bir kişi de bu kapılardan herhangi birini açmak isteyen herkesi uyarıyor: 'Yazıklar olsun sana! Açmayın, çünkü açarsanız geçersiniz.' Doğru yol İslam'dır, iki duvar Allah'ın koyduğu sınırlardır, kapılar ise Allah'ın yasakladığı şeylere benzer. Siret'in kapısındaki çağıran Allah'ın Kitabı, Siret'in üstündeki çağıran ise her Müslüman'ın kalbinde Allah'ın öğütleridir. )
Müminler hidayet isterler ve ona uyarlar
Birisi, "Mü'min, doğru yolu bulmuş olduğu halde, niçin her namazda ve diğer vakitlerde Allah'tan hidayet ister? Zaten hidayet edinmedi mi?"
Bu soruların cevabı şudur: Eğer müminin gece gündüz hidayet istemeye devam etmesi gerektiği bir gerçek olmasaydı, Allah ona hidayeti elde etmesi için Kendisine dua etmesini emretmezdi. Kul, hayatının her saatinde Allah Teâlâ'nın hidayet yolunda sebat etmesine ve onu bu yolda daha da sağlam ve ısrarcı kılmasına muhtaçtır. Kulun, Allah'ın izni olmadıkça kendisine fayda ve zarar verme gücü yoktur. Bu nedenle Allah, kulu sürekli olarak kendisine dua etmesini emretti, böylece ona yardımını, metanetini ve başarısını sağladı. Şüphesiz mutlu insan, Allah'ın kendisinden bir şeyler istemek için hidayete erdirdiği kişidir. Bu, özellikle bir kişinin gece gündüz acilen Allah'ın yardımına ihtiyacı varsa geçerlidir. Allah Teâlâ şöyle buyurdu:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا آمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالْكِتَابِ الَّذِي نَزَّلَ عَلَىٰ رَسُولِهِ وَالْكِتَابِ الَّذِي أَنزَلَ مِن قَبْلُ
( Ey iman edenler! Allah'a, Resûlü'ne, O'nun Resûlü'ne indirdiği Kitab'a ve kendinden öncekilere indirdiği Kitab'a ( Kur'ân'a ) iman edin ) ( 4 / 16 ).
Dolayısıyla Allah bu âyette müminlere iman etmelerini emretmiştir ve bu emir gereksiz değildir, çünkü burada aranan şey, kişinin iman yolunda kalmasına yardımcı olan amelleri yerine getirmenin sağlamlığı ve sürekliliğidir. Ayrıca Allah, mümin kullarına şöyle buyurmayı emretmiştir:
رَبَّنَا لَا تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنَا وَهَبْ لَنَا مِن لَّدُنكَ رَحْمَةً ۚ إِنَّكَ أَنتَ الْوَهَّابُ
( Ey Rabbimiz! Bizi hidayete erdirdikten sonra kalplerimiz ( haktan ) sapmasın ve bize katından bir rahmet ihsan eyle. Doğrusu Sen, ihsan edensin. ) ( 3:8 ). Bu nedenle,
اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ
( Bizi doğru yola ilet ) demek, "Bizi hidayet yolunda sağlam kıl ve ondan sapmamıza izin verme" demektir.
صِرَاطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَلاَ الضَّآلِّينَ
( 7- Kendilerine nimet verdiğin kimselerin yolu, senin gazabına mazhar olanların ve sapıkların değil ).
Kulun bildirdiği Hadis-i Şerif'ten bahsetmiştik:
اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ
( Bizi doğru yola ilet ) ve Allah Teâlâ, "Bu, kulum içindir ve kulum dilediğini elde eder" buyurur. Allah'ın beyanı.
صِرَاطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ
( Kendilerine lütufta bulunduğun kimselerin yolu ) yolu tarif eder. "Allah'ın kendilerine lütfettiği kimseler", Nisa Suresi'nde Allah'ın şöyle buyurduğu kimselerdir:
وَمَن يُطِعِ اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَأُولَٰئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِم مِّنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَآءِ وَالصَّـٰـلِحِينَ وَحَسُنَ أُولَٰئِكَ رَفِيقاً - ذٰلِكَ الْفَضْلُ مِنَ اللَّهِ وَكَفَىٰ بِاللَّهِ عَلِيمًا
( Kim Allah'a ve Resûlullah'a ( Muhammed صلى الله عليه وسلم ) itaat ederse, onlar Allah'ın kendilerine lütfunu bahşettiği kimselerle, Peygamberlerle, Sıddıkin'le, şehitlerle ve salihlerle beraber olurlar. Ve bu arkadaşlar ne kadar mükemmel! İşte bu, Allah'ın lütfudur ve Allah bilir ) ( 4 / 69 - 70 ).
Allah'ın beyanı,
غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَلاَ الضَّآلِّينَ
( Ne senin gazabına galip gelenlerin ne de sapıkların yoluna )
Anlam bizi doğru yola, kendilerine lütufta bulunduğun kimselerin, yani Allah'a ve Peygamberlerine hidayet, samimiyet ve itaat ehlinin yoluna ilet. Onlar, Allah'ın emirlerine uyan ve O'nun yasakladığı şeyleri yapmaktan kaçınan insanlardır. Allah'ın kızdığı, niyeti bozuk, gerçeği bilen, ama ondan sapanların yolundan sakınmamıza yardım et. Ayrıca, yoldan çıkanların, hak ilimlerini kaybedenlerin ve bunun sonucunda da doğru yolu bulamayarak dalâlete sapanların yolundan sakınmamıza yardım et. Allah, burada tarif ettiği iki yolun da 'değil' olumsuzlamasını tekrarladığında yanlış yönlendirildiğini iddia etti. Bu iki yol, Hıristiyanların ve Yahudilerin yollarıdır ve müminin bunlardan kaçınması için dikkat etmesi gereken bir gerçektir. Müminlerin yolu, gerçeği bilmek ve ona uymaktır. Buna karşılık, Yahudiler dini uygulamayı terk ederken, Hıristiyanlar gerçek bilgiyi kaybettiler. Bu nedenle Yahudilerin üzerine 'öfke' çökerken, 'yoldan çıkmış' olarak nitelendirilmek Hıristiyanlar için daha uygundur. Bilenler ama gerçeği uygulamaktan kaçınanlar, cahillerin aksine öfkeyi hak ederler. Hristiyanlar gerçek bilgiyi aramak isterler, ancak onu bulamazlar çünkü onu uygun kaynaklarından aramamışlardır. Bu yüzden saptırıldılar. Şunu da belirtmeliyiz ki, hem Hıristiyanlar hem de Yahudiler öfkeyi hak etmişler ve yoldan sapmışlardır, ancak öfke Yahudilerin daha özel özelliklerinden biridir. Allah Yahudiler hakkında şöyle buyurmuştur:
مَن لَّعَنَهُ اللَّهُ وَغَضِبَ عَلَيْهِ
( Allah'ın lanetine ve gazabına uğrayan Yahudiler ) ( 5:60 ).
Hıristiyanların en çok hak ettikleri sıfat, Allah'ın onlar hakkında söylediği gibi saptırılmalarıdır.
قَدْ ضَلُّوا مِن قَبْلُ وَأَضَلُّوا كَثِيرًا وَضَلُّوا عَن سَوَاءِ السَّبِيلِ
( Onlar ki, daha önce sapıklığa düşmüşler, birçoklarını saptırmışlar ve doğru yoldan sapmışlar ) ( 5:77 ).
Bu konuda çeşitli hadis ve Selef'ten rivayetler vardır. İmam Ahmed, Adi bin Hatim'in şöyle dediğini kaydetmiştir: "Resulullah'ın atlıları Hz. Muhammed ( s.a.v. ) teyzemi ve diğer bazı insanları yakaladılar. Onları Resulullah'a ( s.a.v. ) getirdiklerinde onun önünde sıraya girdiler. Teyzem, 'Ey Allah'ın Resûlü! Destekçi uzakta, yavrular gelmeyi bıraktı ve ben yaşlı bir kadınım, hizmet edemiyorum. Bana iyiliğini nasip et, Allah sana lütfunu versin." 'Senin destekçin kim' dedi, 'Adi bin Hatim' dedi. 'Allah'tan ve Resûlü'nden kaçan' dedi ve 'Peygamber Efendimiz ( s.a.v. ) beni azat etti' dedi. Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed ( s.a.v. ) geri döndüğünde yanında bir adam vardı, sanırım Ali idi ve ona 'Ondan bir ulaşım aracı iste' dedi. Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed'e ( s.a.v. ) sordu ve o da kendisine bir hayvan verilmesini emretti." Adi daha sonra şöyle dedi: "Daha sonra bana geldi ve dedi ki, 'O ( Muhammed صلى الله عليه وسلم ) babanızın ( cömert bir adam olan ) asla yapmayacağı bir iyilik yaptı. Falanca kişi ona geldi ve ona iyiliğini verdi ve falanca ona geldi ve ona iyiliğini verdi. Bu yüzden Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed'e ( s.a.v. ) gittim ve bazı kadın ve çocukların onunla bir araya geldiğini gördüm, o kadar yakındı ki, onun Kisra ( Pers Kralı ) veya Sezar gibi bir kral olmadığını anladım. Dedi ki: 'Ey Âdî! Seni kaçan neydi, La ilahe illallah ilan edilmesin? Allah'tan başka ibadete layık bir ilah var mıdır? Allahu Ekber ( Allah daha büyüktür ) ilan edilmesin diye kaçmanıza ne sebep oldu? Allah'tan daha büyük bir şey var mı?' Müslümanlığımı ilan ettim ve yüzünün zevkle parladığını gördüm ve dedi ki:
إِنَّ الْمَغْضُوبَ عَلَيْهِمُ الْيَهُودُ وَ إِنَّ الضَّالِينَ النَّصَارَى
( Öfkeyi kazananlar Yahudiler, yoldan çıkanlar ise Hıristiyanlardır. )"
Bu hadis de Hasan Garib olduğunu söyleyen Tirmizî tarafından derlenmiştir.
Ayrıca Zeyd bin Amr bin Nufeyl, İslâm'dan önce bazı arkadaşlarıyla birlikte hak dini aramak için Şam Eş-Şam'a gittiğinde, Yahudiler ona, "Allah'ın gazabından bizim kazandığımız paydan pay almadıkça Yahudi olmazsın" dediler. "Allah'ın öfkesinden kaçmak istiyorum" dedi. Hıristiyanlar da ona, "Eğer bizden olursan Allah'ın hoşnutsuzluğundan pay alacaksın" dediler. "Dayanamıyorum" dedi. Bu yüzden saf doğasında kaldı ve putlara ve çok tanrılı uygulamalara tapmaktan kaçındı. Ne Yahudi ne de Hıristiyan oldu. Arkadaşlarına gelince, onu Yahudilikten daha saf buldukları için Hıristiyan oldular. Varaka bin Nevfel, Peygamber olarak gönderildiği zaman Peygamberi Hz. Muhammed ( s.a.v. ) eliyle Allah ona hidayet edene kadar bu insanlar arasındaydı ve Varaka Hz. Peygamber Hz. Muhammed ( s.a.v. ) tarafından gönderilen vahye iman etti.
El-Fatiha'nın Özeti
Muhterem Fatiha Suresi, Allah'a hamd ve şükür, O'nu tesbih ve O'nun en güzel isimlerini ve en yüce sıfatlarını zikrederek O'nu övmeyi içeren yedi âyet ihtiva etmektedir. Ayrıca kıyamet günü olan ahiretten bahseder ve Allah'ın kullarını O'ndan istemeye, O'na dua etmeye ve tüm güç ve kuvvetin O'ndan geldiğini bildirmeye yönlendirir. Aynı zamanda sadece Allah'a ibadetin samimiyetine, O'nu ilâhlığında öne çıkarmaya, O'nun mükemmelliğine inanmaya, hiçbir ortak koşmaya, rakipsiz ve eşitsiz olmaya çağırır. El-Fatiha, müminleri, hak din olan doğru yola iletmesi ve bu yolda kalmalarına yardımcı olması için Allah'a dua etmelerini, bu hayatta da bu yolda kalmalarını ve kıyamet gününde gerçek Siret'i ( herkesin geçmesi gereken cehennem köprüsü ) geçmelerini emreder. O gün müminler, Peygamberlerin, salihlerin, şehitlerin ve salihlerin katında teselli cennetlerine yönlendirileceklerdir. El-Fatiha ayrıca müminlerin kıyamet gününde iyilik yapanlarla birlikte olmaları için iyi ameller işlemeyi teşvik eder. Sûre, kıyamet gününde, öfkeye kapılanlar ve yoldan çıkanlar da dahil olmak üzere, günaha düşkünlerle bir araya gelmemek için, dalâlet yollarına uyulmaması konusunda da uyarır.
Lütuflar Allah'tandır, Sapmalar Değil
Allah Teâlâ şöyle buyurdu:
صِرَاطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ
( Kendilerine nimet verdiğin kimselerin yolu ) nimetini zikrettiği zaman. Öfkeden bahsedilmesi üzerine Allah Teâlâ şöyle buyurmuştur:
غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ
Allah'ın başka bir âyette bildirdiği gibi, üzerlerine öfkeyi indiren O olduğu halde, konuyu zikretmeden,
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ تَوَلَّوْا قَوْمًا غَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِم
( Ey Muhammed صلى الله عليه وسلم ), Allah'ın gazabı olan bir kavmi ( yani Yahudileri ) dost edinenleri ( münafıkları ) görmedin mi? ) ( 58:14 ).
Ayrıca Allah, Allah'ın tayin ettiği kadere göre haklı olarak saptırılmış olmalarına rağmen, ona düşkün olanların dalâletini anlatır. Mesela Allah Teâlâ şöyle buyurmuştur:
مَن يَهْدِ اللَّهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِ وَمَن يُضْلِلْ فَلَن تَجِدَ لَهُ وَلِيًّا مُّرْشِدًا
( Allah kimi hidayete erdirirse, o doğru yolu bulandır, kimi de saptırırsa, artık ona ( doğru yola ) iletecek bir veli ( yol gösterici dost ) bulamazsın ) ( 18 / 17 )
ve
مَن يُضْلِلِ اللَّهُ فَلاَ هَادِيَ لَهُ وَيَذَرُهُمْ فِى طُغْيَـٰـنِهِمْ يَعْمَهُونَ
( Allah kimi saptırırsa, onu kimse doğru yola iletemez ve onları azgınlıklarında körü körüne dolaştırır ) ( 7:186 ).
Bu ve bunun gibi bazı âyetler, kulların kendi kaderlerini kendilerinin seçtiğini ve yarattığını iddia eden Kadiriyye mezhebinin inancının aksine, hidayete erdiren ve saptıranın yalnızca Allah olduğuna tanıklık etmektedir. Açık olandan kaçınan ve arzularıyla çelişen bazı belirsiz âyetlere güvenirler. Onlarınki, şehvetlerinin, arzularının ve kötülüklerinin peşinden giden insanların metodudur. Sahih bir hadis rivayet edilmiştir.
إِذَا رَأَيْتُمُ الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ فَأُولَٰئِكَ الَّذِينَ سَمَّى اللهُ فَاحْذَرُوهُمْ
( Kur'an'da apaçık olmayan şeylere uyanları gördüğün zaman, işte onlar Allah'ın zikrettiği kimselerdir. Bu nedenle, onlardan kaçının. )
Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed ( s.a.v. ) Allah'ın şu sözüne atıfta bulunuyordu:
فَأَمَّا الَّذِينَ فى قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ مَا تَشَـٰــبَهَ مِنْهُ ابْتِغَآءَ الْفِتْنَةِ وَابْتِغَآءَ تَأْوِيلِهِ
( Kalplerinde ( haktan ) bir sapma bulunanlara gelince, onlar tam olarak açık olmayan şeylere uyarlar, fitne ( müşriklik ve imtihanlar ) ararlar ve onun gizli anlamlarını ararlar ) ( 3 / 7 ).
Şüphesiz, dinde hiçbir yenilikçi, Kuran'da kendi yeniliğine tanıklık eden herhangi bir sahih delile güvenemez. Kur'an-ı Kerim, hak ile bâtıla, hidayet ile dalâleti birbirinden ayırır hale geldi. Kur'an-ı Kerim hiçbir tutarsızlık ve çelişki içermez, çünkü Kur'an, her türlü övgüye layık, Hüküm ve Hikmet sahibinden bir vahiydir.
Amin Demek
El-Fatiha kıraatini bitirdikten sonra Amin demeniz tavsiye edilir. Âmin, "Allah'ım! Çağrımızı kabul et." İmam Ahmed, Ebu Davud ve Tirmizî'nin kaydettiğine dair delil, Va'il bin Hucr'un şöyle dediği: "Resulullah'ın ( s.a.a ) şöyle dediğini işittim:
غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَلاَ الضَّآلِّينَ
( Ne senin öfkene yenik düşenlerden, ne de sapıklardan ) dedi ve sesiyle 'Amin' dedi."
Ebu Davud'un rivayeti "Onunla sesini yükseltmek" diye ekledi. Tirmizî daha sonra bu Hadis'in Hasan olduğunu ve Ali ve İbn Mes'ud'dan da rivayet edildiğini yorumladı. Ayrıca Ebu Hureyre, Resulullah'ın ( s.a.a ) ne zaman okuduğunu rivayet etti:
غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَلاَ الضَّآلِّينَ
( Ne öfkene yenik düşenlerin, ne de yoldan çıkanların yoluna ) Amin derdi, ta ki ilk sırada arkasındakiler onu duyana kadar.
Ebu Davud ve İbn Majah bu Hadis'i şu ilaveyle kaydetmişlerdir: "O zaman ( Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed'in arkasındakiler ) Amin'i okuduğu için mescid sallanırdı." Ayrıca ed-Daraqutni bu hadisi kaydetmiş ve onun Hasan olduğunu yorumlamıştır. Ayrıca Bilal, "Ey Allah'ın Resulü! Ben sana katılmadan önce Amin demeyi bitirme." Bu, Ebu Davud tarafından kaydedildi.
Ayrıca Ebu Nasr el-Kuşeyri, El-Hasan ve Cafer es-Sadık'ın Amin'deki 'm'yi vurguladığını anlattı.
Amin demek, namaz kılmayanlar için ( Fatiha okurken ) tavsiye edilir ve tek başına veya İmam'ın arkasında namaz kılanlar için şiddetle tavsiye edilir. İki Sahih, Resulullah ( s.a.v. )'in şöyle dediğini kaydetmiştir:
إِذَا أَمَّنَ الْإِمَامُ فَأَمِّنُوا، فَإِنَّهُ مَنْ وَافَقَ تَأْمِينُهُ تَأْمِينَ الْمَلَائِكَةِ غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ
( İmam 'Amin' dediğinde, 'Amin' deyin, çünkü kim meleklerle birlikte 'Amin' derse, önceki günahları bağışlanacaktır. )
Müslim, Resulullah'ın ( صلى الله عليه وسلم ) şöyle dediğini kaydetti:
إِذَا قَالَ أَحَدُكُمْ فِي الصَّلَاةِ: آمِينَ، وَالْمَلَائِكَةُ فِي السَّمَاءِ: آمِينَ، فَوَافَقَتْ إِحْدَاهُمَا الْأُخْرَى غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ
( Herhangi biriniz namazda 'Amin' dediğinde ve gökteki melekler hep bir ağızdan 'Amin' dediğinde, önceki günahları bağışlanacaktır. )
Hadis'in hem meleklerin hem de Müslümanların aynı anda Emin dediğinden bahsettiği söylenir. Hadis aynı zamanda melekler ve Müslümanlar tarafından söylenen Eminlerin eşit derecede samimi olduklarını ( böylece bağışlamayı meydana getirdiğini ) ifade eder. Ayrıca, Sahih-i Müslim'de Ebu Musa'nın Hz. Peygamber Hz. Muhammed ( s.a.v. ) ile ilgili olarak şöyle dediği kaydedilmiştir:
إِذَا قَالَ - يَعنِي الْإِمَامَ - : وَلَا الضَّالِّينَ، فَقُولُوا: آمِينَ، يُجِبْكُمُ اللهُ
( İmam 'Veled-dallin' dediği zaman, 'Amin' deyin, Allah duanıza cevap verecektir. )
Ayrıca Tirmizî, "Emin"in "Ümidimizi boşa çıkarmayın" anlamına geldiğini söylerken, âlimlerin çoğunluğu bunun şu anlama geldiğini söylemiştir. "Çağrımıza cevap ver."
Ayrıca İmam Ahmed, Müsned'inde Ayşe'nin Yahudilerden bahsedildiğinde Resulullah صلى الله عليه وسلم'ın şöyle dediğini kaydettiğini kaydetmiştir:
إِنَّهُم لَنْ يَحْسُدُونَا عَلَى شَيْءٍ كَمَا يَحْسُدُونَا عَلَى الْجُمُعَةِ الَّتِي هَدَانَا اللهُ لَهَا وَضَلُّوا عَنْهَا، وَعَلَى الْقِبْلَةِ الَّتِي هَدَانَا اللهُ لَهَا وَضَلُّوا عَنْهَا وَعَلَى قَوْلِنَا خَلْفَ الْإِمَامِ: آمِينَ
( Onlar, hidayete erdirildiğimiz cuma gününe, onlar saptırılıp saptırıldığımız kıbleye ve imamın arkasından 'Emin' dememize iman ettiklerinden dolayı bizi kıskandıkları kadar kıskanmazlar. )
Ayrıca İbn Majah bu Hadis'i şu ifadelerle kaydetmiştir:
مَا حَسَدَتْكُمُ الْيَهُودُ عَلَى شَيْءٍ مَا حَسَدَتْكُمْ عَلَى السَّلَامِ وَالتَّأْمِينِ
( Yahudiler seni hiçbir zaman Selâm dediğin ve Amin dediğin için kıskanmadılar. )
_İbn Kesir Tefsiri_
