İslam'da Spiritüalizm ( Maneviyat )

    Maneviyat tam olarak nedir? Çoğu zaman 'dindarlık' kelimesi ile birbirinin yerine kullanılmıştır. Bunun nedeni, ruhsal bir deneyimin tipik olarak İlahi olanla bir bağlantıyla ilişkilendirildiği gerçeğidir. Bununla birlikte, bazıları için bu terimler mutlaka aynı anlama gelmez. 2017'de ABD'de yapılan bir kamuoyu araştırması, kendilerini dindar değil ruhani olarak gören insanların oranının arttığını ortaya koydu.

    Bu makale, maneviyat fikrini, bunun dindarlıkla nasıl bağlantılı olduğunu ve İslam'ın bu konuda ne söylediğini ele almayı amaçlamaktadır.

Maneviyat Nedir?

    Genel olarak, maneviyat, manevi olma durumu veya dinle ilgili soru ve değerlere ve geniş bir şekilde kavranan değerlere bağlı olma durumu anlamına gelir. "Maneviyat" terimi, özellikle ruhun doğası, hayatın anlamı, zihnin doğası ve ölümsüzlük olasılığı gibi ahlaki, varoluşsal veya metafizik sorularla ilgili din dışı konularda da kullanılır. 

Geleneksel maneviyat ve dindarlık anlayışı

    Maneviyat ve dindarlığın bağlantılı fakat farklı kavramlar olduğu düşünülmektedir. 

    Bazıları, maneviyatın ruhla ilgili konuları ve fiziksel dünyanın ötesindeki yaşamın anlamını araştırdığını iddia edebilir. Benzersiz olması ve içsel deneyimlere odaklanması. Buna karşılık dindarlık, belirli bir dinin ritüellerine, uygulamalarına ve inançlarına bağlı kalma uygulaması olarak tanımlanır. Genellikle tasnif edilmiş ve dış uygulamalar yoluyla ifade edilmiş olarak görülür. 

    Dini ritüeller ruhani olabilirken, sadece onlar değildir. Maneviyat, görüşlerin keşfedilmesine izin verirken, dindarlık daha sabittir.

İslam'da Maneviyat ve Dindarlık

    Bugün maneviyat üzerine söylem, dindar olmayan cemaati de içermektedir. Bu, bir kişinin dinin kendisini nasıl tanımladığı da dahil olmak üzere birçok faktöre bağlanabilir. Müslümanlar için İslami inancımız, hayatımızın her alanına cevap veren bir inançtır. İslam sadece camilerde veya ibadetlerde bulunabilen bir din değil, önemsiz konularda bile her gün deneyimlediğimiz anlamlı bir yaşam biçimidir. İnancımız ayrıca hayattaki üç büyük felsefi soruyu yanıtlamamız için bize rehberlik eder: "Nereden geldik?" “Neden buradayız ve nasıl yaşamalıyız?” “Geleceğimiz ve ölümden sonraki yaşam için umut var mı? ”.

    İslam'da maneviyat, dinimizden ayrılamaz ve Müslümanların hayatlarını İslam'ın öğretilerine göre yönlendirirken güçlü bir manevi temel geliştirmelerini sağlar.

    "Maneviyat" terimi veya kelimenin tam anlamıyla "rūḥāniyyāt veya rūḥiyyāt" , özellikle Arapça'da, İslami gelenekte yaygın olarak kullanılmayabilir. Ancak, Tanrı bilinci veya takva ile demirlenmiş bir kişinin dindarlığına atıfta bulunan çağrışımla çok benzer bir çağrışıma sahiptir . 

    “Rūḥ” ( kelimenin tam anlamıyla bir ruh veya ruh ) kelimesinden türeyen gerçek anlamı ile ilgili olarak, bu anlamda maneviyat , kişinin ruhuna bağlı olarak gelişen ( hatta azalan ) rūḥ bağlantısı olarak anlaşılabilir. İnanç, amel ve ahlak.

    Dr Khalid Hussain, “İslam'da maneviyat, bireyin öz değerini, anlam duygusunu ve başkalarıyla olan bağını etkileyen Allah ile bir ilişkinin varlığı olarak tanımlanır” diyor . Bununla birlikte, İslami maneviyat ciddi bir şekilde yapılması ve kademeli olarak geliştirilmesi gereken bir niteliktir.

    Sonuç olarak, maneviyat bizim din anlayışımızdan bağımsız bir deneyim ya da terim değildir. İnancımıza derinden kök salmıştır ve inançlarımız, uygulamalarımız ve ahlaki ilkelerimizle yakından bağlantılıdır. Her manevi deneyim aynı zamanda dini bir anlamdır.

İhsan — Manevi Mükemmellik

    İslami gelenekte maneviyat , mükemmellik veya erdem anlamına gelen ihsanın bir parçası olarak görülür . İyi veya güzel anlamına gelen ( Arapça ) hsn kökünden gelir . Bu nedenle, ihsan terimi genellikle iç güzellik ( erdemler ) veya manevi mükemmellik olarak anlaşılır.

    Her Müslüman maneviyatın en üst mertebesine ulaşmak için çaba sarf etmelidir. Peygamber Efendimiz, Cebrail'in  meşhur hadisinde ihsân hakkında şu açıklamayı yapmıştır:

    قالَ: ما الإحْسَانُ؟ قالَ: أَنْ تَعْبُدَ اللَّهَ كَأَنَّكَ تَرَاهُ، فَإِنْ لَمْ تَكُنْ تَرَاهُ فَإ ِنَّهُ يَرَاكَ

    ( Cibril ) sordu: İhsan nedir? ( Peygamber ) cevap verdi: "Allah'a O'nu görüyormuşçasına ibadet etmen ve bu bağlılık halini elde edemiyorsan, o zaman O'nun sana baktığını düşünmelisin." ( Muttafakun Aleyh )

    Bu hadis, Allah'ın varlığının gerçekten hissedildiği veya kavrandığı zaman ibadetin veya  ibadetin en yüksek seviyede olacağını açıklar. 'İbādah birçok şekilde gelir. Aslında, hayattaki her eylemimiz  - kalbin eylemi veya bedensel eylemi -  Allah'ın rızasını kazanmak için bir ibadet olabilir ve olmalıdır. Bu, Kuran'da belirtilen hayatın amacına dayanmaktadır:

    وَمَا خَلَقْتُ ٱلْجِنَّ وَٱلْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ

    "Ben cinleri ve insanları ancak Bana kulluk etsinler diye yarattım." ( Zariyat Suresi, 51:56 )

    Sağlık için yemek yemek gibi, insanın üzerine düşen vazifeleri yapmasına imkân verecek bir yemek yemek gibi, ibâdet maksadıyla yapılan bir fiil ne zaman daha mânâlı ve sevaplı olur.

    Bir Müslüman, fiilinde ihsana ermek için samimi bir çaba gösterdiğinde , en iyisini yapmaya çalışır. Bunun sonucunda Allah sevgisine mazhar olurlar. Bu Kuran'da şöyle geçmektedir:

    وَٱللَّهُ يُحِبُّ ٱلْمُحْسِنِينَ

    "Ve Allah muhsinleri ( ihsân nispet edilenleri ) sever."  ( Ali İmran Suresi, 3:134 )

    Bu itibarla, bir Muhsin, Peygamber'in ( s.a.v. ) mükemmel izinden giderek ve nihayetinde Yaradan'ın rızası için hayatının bazı yönlerini giderek daha iyi hale getirerek manevi gelişme peşinde koşan kişidir. Dolayısıyla kişinin amelleri örnek kabul edilir ve örnek alınmalıdır.

Ruhun Arınması

    İslami geleneğimiz, manevi gelişime sistematik ve metodolojik yaklaşımlar sunar. Maneviyatla yakından ilgili yaygın ama temel bir konu, kelimenin tam anlamıyla nefsin arınması anlamına gelen Tezkiyat al-Nefs'tir . Aynı bilgi konusu için kullanılan diğer bir terim ise tasavvuftur . 

    İslam'da manevi gelişim, kişinin kalbini arındırmadan tam potansiyeline ulaşamayacaktır. Bu, kalbin manevi hastalıklarını ( emrāḍ al-qulūb ) ortadan kaldırmak veya en azından azaltmak anlamına gelir.

    Aşağıda, kalbin manevi hastalıklarına bazı örnekler verilmiştir:

• 'Ujub ( Kendini beğenmişlik )
• Kibr ( Kendini dünyevi konularda başkalarından üstün görmek )
• Riyâ' ( Başkalarının övgü veya beğenisini kazanmak için ibadetlerini yerine getirme )
• Hased ( Kıskançlık, haset ) 
• Sû' al-Ẓānn ( Tanrı'ya veya başkalarına karşı kötü önyargılara sahip olmak )
• Ghadab ( Öfke )
• Buhl ( Cimrilik )
• Hubb al-Jāh ( Güç, para, mevki ve şöhret sevgisi )

    Bu hastalıklar kalbde gizli kalır ve Müslüman, sözle, yazıyla, fiille veya her ikisi birden cereyan edinceye kadar bunların hiçbiri için günah işlemez. Bu hastalıkları ortadan kaldırmak inanılmaz derecede zordur. Aslında bu, Allah'ın Kur'an-ı Kerim'de bahsetmiş olduğu gibi, kendi nefsimize ( kötülüğe ayartılan nefsimize ) karşı verilen bir ömür boyu mücadeledir. 

    وَمَآ أُبَرِّئُ نَفْسِىٓ ۚ إِنَّ ٱلنَّفْسَ لَأَمَّارَةٌۢ بِٱلسُّوٓءِ إِلّ َا مَا رَحِمَ رَبِّىٓ ۚ إِنَّ رَبِّى غَفُورٌ رَّحِيمٌ

    "Çünkü Rabbimin merhamet ettiği kimselerin dışında nefs hep kötülüğe meyleder." ( Yusuf Suresi, 12:53 )

    Manevi hastalıklar, kişinin manevi gelişimini oldukça önemli ölçüde engelleyebilir. Dini ritüelleri bol bol yapabiliyor olabiliriz ama bu, kalbimizdeki hastalıkları bütünüyle yenmeyi garanti etmez. Ve onlardan kurtulmak için herhangi bir çaba yoksa, sonuçlar çok endişe verici olabilir.

    İmam Buhari'nin el-Adab el-Mufrad'ında Ebu Hureyre ra'nın şöyle dediği rivayet edilir:

    قِيلَ لِلنَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم‏: يَا رَسُولَ اللهِ، إِنَّ فُلاَنَةً تَقُومُ اللَّي ْلَ وَتَصُومُ النَّهَارَ, وَتَفْعَلُ، وَتَصَّدَّقُ, وَتُؤْذِي جِيرَانَهَا بِلِ سَانِهَا‏؟‏ فَقَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم‏:‏ لاَ خَيْرَ فِيهَا، هِيَ مِنْ أَ هْلِ النَّارِ، قَالُوا ‏:‏ وَفُلاَنَةٌ تُصَلِّي الْمَكْتُوبَةَ، وَتَصَّدَّقُ بِأَثْوَارٍ, وَلاَ تُؤْذ ِي أَحَدًا‏؟‏ فَقَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم:‏ هِيَ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ. 

    "Peygamber'e soruldu: 'Ey Allah'ın Resulü! Bir kadın geceleri namaz kılar, gündüzleri oruç tutar, amel eder, sadaka verir ama diliyle ( sözleriyle ) komşularını incitir.' Resûlullah ( s.a.v. ): "Onda hayır yoktur" buyurdu. O, ateş ehlindendir.” 'Başka bir kadın da farz namazları kılar ve sadaka olarak lor verir ve kimseye zarar vermez' dediler. Allah Resûlü, 'O, cennet ehlindendir' buyurdu.” ( El-Edeb-i Müfred )

    Bu hadis, yaptığımız ibadet ve iyi amellerin mükâfatını ( ecr ) ortadan kaldıran veya azaltan olumsuz özelliklerin olası tehlikesi konusunda endişemizi tetiklemelidir. İmam-ı  Gazâlî, Allah'ın rahmeti üzerine olan başyapıtı İhyâ'ü'l-Ulûmeddîn'de ( Din Bilimlerinin Dirilişi ) kalb hastalıklarını gidermek için hem teorik hem de pratik çözümler sunmaktadır.

İslam'da Manevi Gelişimin Faydaları

    Tatmin edici manevi tecrübeler, bir Müslüman yükümlülüklerini yerine getirmede ve ayrıca nafileleri yerine getirmede başarılı olduğunda elde edilebilir. Peygamber efendimiz bir hadis-i kudsîde şöyle buyurmuştur :

    إِنَّ اللَّهَ قَالَ مَنْ عَادَى لِي وَلِيًّا فَقَدْ آذَنْتُهُ بِالْحَرْبِ, وَمَا تَقَرَّبَ إِلَىَّ عَبْدِي بِشَىْءٍ أَحَبَّ إِلَىَّ مِمَّا افْتَرَضْتُ عَلَ يْهِ، وَمَا يَزَالُ عَبْدِي يَتَقَرَّبُ إِلَىَّ بِالنَّوَافِلِ حَتَّى أُحِبّ َهُ، فَإِذَا أَحْبَبْتُهُ كُنْتُ سَمْعَهُ الَّذِي يَسْمَعُ بِهِ، وَبَصَرَهُ الَهُ، فَإِذَا َذِي يُبْصِرُ بِهِ, وَيَدَهُ الَّتِي يَبْطُشُ بِهَا وَرِجْلَهُ الَّتِي يَمْشِي بِهَا، وَإِنْ سَأَلَنِي لأُعْطِيَنَّهُ، وَلَئِنِ اسْتَعَاذَنِي لأُع ِيذَنَّهُ، وَمَا تَرَدَّدْتُ عَنْ شَىْءٍ أَنَا فَاعِلُهُ تَرَدُّدِي عَنْ نَفْ سِ الْمُؤْمِنِ, يَكْرَهُ الْمَوْتَ وَأَنَا أَكْرَهُ مَسَاءَتَهُ

    “Allah buyurdu ki: 'Benim salih bir kuluma ( velime ) düşmanlık edenlere savaş açacağım. Kulum, bana yüklediğim görevlerden daha sevgili bir şeyle bana yakınlaşmaz. Kulum, ben onu sevinceye kadar, ekstra sevaplarla Bana yaklaşmaya devam eder. Ben onu sevdiğim zaman, onun işiten kulağı, gören gözü, vuran eli ve yürüyen ayağı olurum. Benden bir şey isteseydi, onu mutlaka ona verirdim. Benden sığınacak olsa, ona sığınırım. Müminin canını almaktan nasıl çekiniyorsam, o da ölümden nefret eder, ben de onu gücendirmekten nefret ederim.'” ( Sahih Al-Buhari )

    Bu hadis-i şeriften  anlıyoruz ki, bir insan devamlı olarak çok hayır işlerse, uzuvlarına Allah'ın dilediği gibi doğru işler yaptırmanın sevabına erecektir. Bu, Allah'ın kullarına olan sevgisinin bir göstergesidir.

    Manevi gelişimin faydalarına ek olarak, Allah ( cc ) sevgisinde derin kökleri olan imanın tatlılığını yaşamaktır.

    ثَلاَثٌ مَنْ كُنَّ فِيهِ وَجَدَ بِهِنَّ حَلاَوَةَ الإِيمَانِ وَطَعْمَهُ أَنْ ي َكُونَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ وَرَسُولُهُ أَحَبَّ إِلَيْهِ مِمَّا سِوَاهُمَا وَ أَنْ يُحِبَّ فِي اللَّهِ وَأَنْ يُبْغِضَ فِي اللَّهِ وَأَنْ تُوقَدَ نَارٌ عَظِيمَ ةٌ فَيَقَعُ فِيهَا أَحَبَّ إِلَيْهِ مِنْ أَنْ يُشْرِكَ بِاللَّهِ شَيْئًا  

    “Üç şey vardır ki, kim bunlara ulaşırsa, onda imanın lezzetini bulur: Azîz ve Ulu Allah ( cc ) ve Resulü'nün gördüğü zaman, kendisine her şeyden daha sevgili olduğu zaman; Allah ( cc ) için sevdiğinde ve Allah ( cc ) için buğz ettiğinde; ve büyük bir ateş yakıldığı zaman, Allah'a şirk koşmaktansa içine düşmeyi tercih eder." ( Sünen-i Nesâî )

    Bir Müslüman tarafından hissedilebilecek manevi bir deneyimin başka bir örneği, kişinin hayatında Allah'ı zikrin ( zikrin ) yerleştiği zamandır. Allah ( cc ) Kuran'da şöyle buyurmaktadır:

    ٱلَّذِينَ ءَامَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِكْرِ ٱللَّهِ ۗ أَلَا بِذِكْ رِ ٱللَّهِ تَطْمَئِنُّ ٱلْقُلُوبُ

    “Onlar, iman edenler ve kalpleri Allah'ı anmakla huzur bulanlardır. Muhakkak ki kalpler Allah'ı anmakla huzur bulur." ( Ra'd Suresi, 13:28 )

    Zikir , günlük rutinlerimizin herhangi bir bölümünde yapılabilen manevi bir egzersizdir. Örneğin, ev işlerimizi yaparken Allah'tan istiğfar ( istiğfar ) dilemek. Herkes tarafından çok yapılabilir bir uygulamadır ama çoğu zaman unutulur. Bu nedenle, günümüzde birçok dikkat dağıtıcı şeye rağmen herkes bunu kendine sürekli hatırlatmak zorundadır.

Maneviyat ve Şeriat

    İslam maneviyatının doğru manasını kavramamız şarttır. Aksi takdirde şeriat ilkelerinden sapan unsurlarla yanlış bir şekilde tanımlayabiliriz. Bazıları, aslında sapkın faaliyetler oldukları halde, dinde izin verilen manevi deneyimlerin bir parçası olarak bazı faaliyetleri iddia edebilirler. 

    Örneğin, 'manevi sahiplenme' ( Malay'da menurun olarak adlandırılır ) yoluyla ilahi vahyin ( vahiy ) alınması ve Şeriat ilkelerine aykırı olan manevi şifa ( ruqyah ) yapılması.

    Bu nedenle, her Müslümanın en azından İslam'ı doğru bir şekilde uygulamak için hidayet araması için sağlam bir İslam bilgisine sahip olması gerekir. Doğruyu yanlışı ayırt edebilmek çok önemli. Ve işler karmaşıklaşırsa veya kafa karıştırırsa, belirli bir sözde 'ruhsal uygulama veya deneyime' izin verilip verilmediğini doğrulamak için kişi tanınmış Asatizah'a başvurmalıdır.

Çözüm

    Maneviyat arayışı artmaya devam ederken, insanların günümüzde internet ve sosyal medya aracılığıyla metalaştırılan ve fazlasıyla teşhir edilen maddi zevkin ötesinde anlam, amaç ve mutluluk aradıklarını bilmek insanın içini ısıtıyor.

    Ancak cevaplarımızı doğru yerde aramalıyız. İslami açıdan maneviyat inançtan bağımsız değildir. Bu sadece anlık bir dünya dışı deneyime veya duyguya sahip olmakla ilgili değil. Bağlılık ve disiplini de içerir. Ruhun karmaşıklığını kabul etmek, onun nereden geldiğini ve onu nasıl geliştireceğimizi bilmemizi gerektirir.

    Nihayetinde, hayatta gerçekten başarılı olanlar, ruhlarını zenginleştirmiş olanlardır. Allah'ın bizzat Kuran'da vurguladığı gibi:

    قَدْ أَفْلَحَ مَن زَكَّىٰهَا. وَقَدْ خَابَ مَن دَسَّىٰهَا

    "Nefsini arındıran muvaffak oldu, onu bozan ise hüsrana uğradı!" ( Şems Suresi, 91:9 - 10 )