Kara Fatma kimdir?

    Fatma Seher Erden, 1888 yılında Erzurum'da doğdu. Subay olan Ahmet Bey ile evlendikten sonra Balkan Savaşı'na katıldı ve askerlik hayatını eşiyle paylaştı. Birinci Dünya Savaşı'nda Kafkas Cephesi'nde ailesinden dokuz - on kadınla birlikte cephede savaştı. Eşi Binbaşı Ahmet Bey, Sarıkamış'ta şehit olunca memleketi olan Erzurum'a geri döndü.

    1919 yılında Mustafa Kemal Atatürk ile bizzat görüşebilmek için Sivas'a giden Kara Fatma, Milis Müfreze Komutanı olarak batı cephesine atandı ve burada göreve başladı. Aldığı talimatlar doğrultusunda İstanbul'a giden Kara Fatma, silah ve adam kaçırma görevlerini tamamladı.

    İzmir'in Yunan işgaline uğraması sonucunda İzmir'e geçerek savaşan Kara Fatma, 300 kişiyi aşkın birliği ile I. ve II. İnönü Muharebesi, Sakarya Meydan Muharebesi ile Dumlupınar Meydan Muharebesi’nde çarpıştı. Büyük Taarruz’un ilk günlerinde General Trikopis‘in birliğine esir düşmüşse de, kaçarak yeniden müfrezesinin başına geçti; Bursa’nın Yunan işgalinden kurtuluşunda rol oynadı. Bir keresinde, onbaşı olduğunda neredeyse sadece kadınlardan oluşan birliği ile düşmanın cephe gerisine bir saldırı düzenledi ve aralarında bir Yunan subayı toplam 25 esir askerle geri döndü.

Yabancı basında Kara Fatma

    Kara Fatma ile ilgili bir haber 22 Nisan 1922 tarihinde Washington D.C.’nin The Evening Star gazetesinde yer alıyor. “Türk Kadın Teğmen Yunanlarla Mücadeledeki Kahramanlığı ile Askeri Rütbe Kazanıyor” başlıklı haber şöyle veriliyor:

    “Bir Ankara telgrafı, bir Türk kadınına milliyetçi orduda teğmen rütbesi verildiğini ve rütbesini Yunanlara karşı muharebede kazanandığını söylüyor. Bu, Türk ordusunda bir kadın tarafından şimdiye kadar sahip olunan en yüksek rütbe.

    Fatma, söz konusu bayan, tamamen kadınlardan oluşan bir devriyenin düşmana karşı saldırısında öncülük ettiği ve bir subay dahil olmak üzere yirmi beş esirle döndüğü zaman bir onbaşı idi.”

    Kara Fatma ile ilgili bu haber, The New York Times gazetesinin 23 Nisan 1922 tarihli sayısında “Savaşan Türk Kadını Orduda Teğmen Yapıldı” başlığı ile veriliyor. The Evening Star gazetesinden farklı olarak habere sadece bir cümle eklenmiş. Gazete, kadın taburların geçen yıl yaratıldığı, bunların büyük kahramanlık gösterdiklerini ve ağır kayıplar verdiklerini belirtiyor.

Türkler Savaşta Mücadele Eden Kadınları Onurlandırıyor

    21 Ağustos 1923 tarihinde, ABD'nin Connecticut eyaletine bağlı Hartford ilçesinde bulunan bir şehir olan New Britain’da çıkan The New Britain Herald gazetesinde Kara Fatma’ya dair daha kapsamlı haber daha çıkıyor. “Türkler Savaşta Mücadele Eden Kadınları Onurlandırıyor” başlıklı haber şöyle:

    “Türkiye’nin tek kadın subayı ordudaki görevinden istifa etti ve emekliye ayrılması Halife tarafından halka açık bir görüşmede kabul edildi. Kadın, yaklaşık olarak 45 yaşında olan ve bir Türk binbaşısından dul kalan Teğmen Kara Fatma Hanım’dır. 15 kadın akrabası ile büyük savaşın başında orduya katıldı.

    Bu küçük kadın grubu Kafkasya cephesine atandı ama ateşkese kadar çok fazla muharebe görmediler. Ondan sonra Ermenilere karşı mücadeleye katıldılar ve bundan sonra Yunanlara karşı Anadolu’ya gönderildiler. Orada, 700 erkekten oluşan bir birliğe katıldılar ve bir kaçının yaşamlarını yitirdiği İnönü Muharebesi’nde bulundular.

    Teğmen Kara Fatma Hanım yaralandı ve bir hastaneye kaldırıldı. İyileşmesinden sonra Kara Fatma fiili hizmete geri döndü ve Yunanlar tarafından esir alındı. Kara Fatma, 13 yaşındaki kızı ile birlikte beraber olduğu zaman, Bursa Muharebesi’ne katılmak için kaçtı. Bu kadın savaşçı şimdi görevinin bittiğini ilan etti ve bununla birlikte görevi bırakma isteği, ona yüzbaşı olarak fahri rütbe veren yetkililer tarafından kabul edildi.”

    22 Ağustos 1923’te The Washington Post gazetesi, The New Britain Herald’dan bir gün sonra Kara Fatma hakkında benzer bir haber yapıyor ve The New Britain Herald gazetesinde çıkan bilgilerin aşağı yukarı aynısını veriyor.

    28 Ağustos 1923 tarihinde İngiliz gazetesi The Daily Mail’de çıkan “Kadın Süvari” başlıklı bir haber ise, Halife Abdülmecid Efendi’nin Fatih Camii’ne dua etmek için gittiğinde, kendisine eşlik eden süvari taburu içinde Yunanistan ile savaşan Teğmen Kara Fatma Hanım’ın da bulunduğunu belirtmektedir.

Savaştan sonra Kara Fatma

    Savaşın ardından Fatma Seher Hanım, çavuş rütbesiyle başladığı askerliğini üsteğmen rütbesiyle tamamladı ve emekli oldu. Emekli maaşını Kızılay'a bağışladı.

    İki oğlu ve eşi savaşta şehit olmuştur. Savaştan sonra kendisi ile birlikte savaşa katılan ve bir çatışmada elini kaybeden ve aklî dengesi bozulan yeğeni küçük Fatma ile onun çocuklarını sahiplendi.

    1933 yılı yazında Fatma Seher Hanım; Galata’da bir Rus manastırında sığıntı olarak, perişan bir halde yaşam sürüyordu… Fatma Seher Hanım’ı bulan gazeteci Mekki Sait Bey’in Yedigün gazetesinde yayımlanan söyleşisinden bir bölüm aşağıdadır:

    “İşten bahsediyor… İş bulamıyorum ki… Kapıcılık kolculuk bulsam çöplüğe de razıyım… Kızımla torunlarıma bakayım.

    – Kaç yaşındasın?

    – 55 yaşındayım. Askere 24 yaşında girdim. Seferberlikte Kars, Kağızman, Bayazıt taraflarında çalıştım. 275 kişilik bir çetenin reisi idim. İstiklal Harbi’nde Garp Cephesi’nin hemen her tarafında bulundum. Bereket Alakaya taaruzunda, sonra Düzce’de eşkıya ile müsademede Sivrihisar’da bir de Değirmendere’de yaralandım. Bunlardan başka ufak tefek sıyrıklar çizikler var onları saymıyorum. Kızımın parmaklarını da şarapnel kesti. Zavallı şimdi yarı deli vaziyettedir. Yetimleri bana kaldı.

    Çalıştığım müddetçe âmirlerimin takdirlerini kazandım. Bütün sefaletimi unutturan, beni yaşatan bu İstiklal madalyasıdır. Açım ama şerefliyim!

    Kadıncağız ağlamaya başladı:

    – Bazen çocukların elinden tutuyor: “Şu yetimler aç kalmış, ölecekler” diye torunlarım olduğunu sezdirmeden, onlar için yardım toplamaya çıkıyorum. Ne yapayım siz söyleyin!

    – Şimdi nerede çocuklar?

    — Sokaktalar.. birazdan gelirler, birinin elinde yüz para, ötekinin avucunda altmış para:

    – Al nine, derler.. Açsın.. Vallahi biz de içinden hiç bir şey harcamadık, olduğu gibi sana getirdik. Bir çay pişiremez misin bunlara… Ekmek batırıp da beraber yiyelim…

    Ah, ah.. onlara doğru dürüst birer dilim ekmek bile yediremiyorum…

Mekki Sayıt,
Yedigün, 9 Ağustos 1933, Yıl: 1, No: 22, Sayfa: 10-12.

    İstiklâl Harbinin tanınmış kadın simalarından ve Kara Fatma namile maruf Fatma Savaşkan ( yukarıda ) dün sabah Darülaceze’de vefat etmiştir. İstiklâl Harbindeki sayısız kahramanlıklariyle kendisine şöhret yapan ve “Milli kahraman” olan Kara Fatma’nın cenazesi Darülaceze’den evine getirilmiş olup bugün öğle namazını müteakip Kasımpaşa Kulaksız Mezarlığına defnedilecektir. Kendisine lâzım geldiği kadar yardım yapılamadığı için son senelerde sefalete düşen Kara Fatma geçirdiği hastalıktan sonra bir lütuf olarak ancak Darülaceze’ye yatırılabilmiş ve orada birkaç aylık tedaviden sonra 67 yaşında hayata gözlerini yummuştur. Allah rahmet eylesin. ( Foto: Hürriyet - A.B. )

    Bu haberin yurtta geniş yankı uyandırması ile zamanın İstanbul belediye başkanı Lütfi Kırdar, ona Kasımpaşa’da bir vakıf evi tahsis ettirir. Kendisine gerektiği kadar yardım yapılmadığı için son yıllarında sefalete düşen Kara Fatma, geçirdiği hastalıktan sonra Darülaceze’ye yatırılmıştır.

    Kendisi ile karşılaştığında fakirlik ve çaresizliğini gören Kars mebusu Tezer Taşkıran ve Rize mebusu Yusuf İzzet Akçal’ın 1954 yılında verdikleri önerge ile TBMM, Kara Fatma için 170 lira aylık tahsis etti. Fatma Seher Hanım, 2 Temmuz 1955’te Darülaceze’de 67 yaşında vefat etti ve Kasımpaşa’daki Kulaksız mezarlığına defnedildi.