Oğuz Destanı

    ‘Oğuz Kağan’ destanı, Türk halklarının eski soyağacını, soy efsanelerine dayalı sanat diliyle anlatan destansı bir eserdir. Oğz Kağan'ın adı hakkında her zaman çeşitli görüşler dile getirilmiştir. Bazı araştırmacılar hala ona "Ogyz-name" diyor. Nitekim "isim" kelimesinin Farsça'da "mektup", "istek", "risale", "kitap" anlamlarına geldiği bilinmektedir. Bu nedenle yazarı bilinen ve yazılı olarak hayat bulan eserlerin adlarına sıklıkla "isim" kelimesi eklenerek ona bir referans anlamı verilir. Örneğin - "Şah-adı" - "Şah hakkında kitap", "Muhabbat-adı" - "Aşk hakkında destan", "Babur-adı" - "Babur Kitabı" vb.

    Ve şimdi, öyle görünüyor ki, "Oğuz Kağan" destanı önce sözlü olarak yazıldı ve daha sonra 9.-10. yüzyıllarda yazıya geçirildi. Antikçağ mirasını uzun yıllar araştıran Türk bilim adamı Nihad Sami Banarlı, buna kahramanlık şiirleri arasında yer vermekte ve buna "Oğuz Kağan" destanı adını vermektedir (236, 17). Bilim adamı, "Oğuz Kağan" ın konusu ve konusu, kahramanlar ve eylemleri, anlatı yöntemleri ve dil araçları hakkında ayrıntılı bir çalışma yoluyla bu görüşe geldi.

Bu arada destanın baş kahramanının adı olan "oguz" kelimesinden bahsedelim.

    Avrupalı ​​ve Rus bilim adamları ona "Oğuz" diyorlar ve Arapça ve Farsça dillerinde "Guzz", Kazakça "Oğuz" ve Azerice - "Oğuz" olarak yazılıyor. Eski Türk dilinde "oguz" kelimesi "uyz", "uyzdaş", "süttes", "emiyektes", yani "tek memeden süt emdik" anlamlarına gelir. Eski günlerin sonraki torunları da "Oğuz" ortak adıyla biliniyordu.

    "Oğuz Kağan" destanında Oğuz Batyr'ın askeri seferleri, Türk ülkesini dış düşmanlardan korumadaki cesur işleri ve ülkeyi yönetmedeki bilgeliği övülür.

    Türk halklarının sözlü edebiyatının harikulade örneklerinden biri olarak kabul edilen "Oğuz Kağan" destanının ideolojik içeriğini derinlemesine anlamak için Oğz boyları hakkında bazı tarihi verileri hatırlamak gerekir.

    Dolayısıyla Oğzlar, eski Türk boylarından biridir. Çoğunlukla Syrdarya ve Karatau vadilerinin aşağı kesimlerinde yaşadılar. Uzun yıllar komşu kabilelerle savaşarak Aral Denizi'nin batı kıyılarını ve Hazar Denizi'nin kuzey kıyılarını ele geçirdiler. 9-10. yüzyıllarda Kengar-Peçenek topluluklarına karşı yapılan bu savaşların olayları, "Oğz Kağan" hikayesinin temelini oluşturmuştur.

    10. yüzyılda, Oğuz halkının siyasi birliği, Oğuz devleti kurulduğunda, başkent, Suriye'nin aşağı kesimlerinde Zhanakent veya Zhana Guzia adlı bir şehirdi.

    965'te Oğuz kabilelerinin birliği, Kiev Rus ile ittifak kurdu ve her iki taraf için eşit tehdit oluşturan güçlü Hazar Kağanlığı'na karşı bir savaş başlattı. Sonunda Hazarları yendi ve Hazar Denizi'nin kuzeydoğu kıyılarını fethetti. Yirmi yıl sonra Ogys, Rus prensleriyle birleşti ve Volga ve Kama nehirleri boyunca Bulgarları yendi.

    Bütün bu büyük zaferler, Oğuz devletinin gücünü ve siyasi itibarını eskisinden de fazla artıracaktır. Oghys'in cesareti hakkında çeşitli efsaneler var. "Oğz Kağan" destanı, Oğuz yöresinde bu tür efsaneler ağı üzerine kurulmuş destansı bir eserdir.

    Tarihi verilere göre Kıpçakların güçlü baskısına dayanamayan Ogys, 11. yüzyılın ortalarında Deshti Kıpçaklarından batıya doğru hareket etti. Ama hepsi göç etmedi. Kazakistan topraklarında kalan Ogızlar giderek soğuyor ve soğuyor. Türk asıllı diğer kabilelerle karıştıkları ve etnik yapılarına kalıcı olarak asimile oldukları bilinmektedir.

    Bu antik çağın edebi mirasından, ilk topluluk inşasının izleri ve Orta Çağ'ın başlarında meydana gelen tarihi olaylar açıkça görülmektedir. Hatta kişilerin adları, belirli yerlerin adları, çeşitli klan ve kabilelerin adları vs. vardır. b. var

    "Oğz Kağan" destanında şahıs isimleri, etnik ve coğrafi isimler hakkında birçok bilimsel eser yazılmıştır. Örneğin, ünlü tarihçi-bilim adamı N. Evet. Bichurin, belirli verilere dayanarak, Oğuz'un, adı tarihten çok iyi bilinen Tuman'ın en büyük oğlu Mede olduğunu biliyor. Mede tanınmış bir kişidir. MÖ 209'da Mede, Hunların hükümdarı Shanyun unvanını aldı. Yüzler döneminde Güney Kazakistan ve Zhetysu'da yaşadıkları bilinmektedir. Medea'nın rüyasında Hunlar güçlü bir devlet haline gelir. Han İmparatorluğu her yıl Hunlara vergi öderdi. Mede, MS 174'te öldü.

Bu nedenle, Oğiz Kağan'ın Hun hükümdarının edebi bir görüntüsü olduğu varsayımı vardır.

    Ve şimdi Doğu'yu inceleyen ünlü Alman bilim adamı Joseph Marquardt'ın Oğuz hakkında tamamen farklı bir görüşü var. Oğuz suretinde Cengiz Han'ın yüzünü görür. "Burada Cengiz Han (yani Oğiz Kağan) Türk halkının düşmanı değil, dostuydu ve kasten yanlış tanıtılmıştı" diye yazıyor.

    Ünlü Rus bilim adamı G. N. Potanin: Oğuz Kağan belirli bir tarihi şahsiyet değil, destansı bir kahramandır. Oğuz Kağan'ın Büyük İskender ya da ilk Kazak hanlarından biri olan Zhanibek olduğunu iddia eden alimler de vardır.

    Oğuz Kağan'ı belli bir tarihi şahsın suretine yerleştirmek, yani tarihte tam prototipini bulmak imkansızdır. Elbette bazı tarihî kişilerin gerçek eylemlerinin Oğuz'un edebi imajı üzerinden görülmesi mümkündür. Çünkü "Oğuz Kağan" destanının bazı tarihi olayların çizgisine, desenine ve izlerine göre yazıldığı açıktır.

    Oğuz Kağan'ın annesi Ai Kağan'ın imajı, bilim adamları tarafından neredeyse her zaman ailenin koruyucusu olan Umay Anne imajıyla ilişkilendirilir.

Ve "Oğuz Kağan" destanından Kıpçak Bey,

Kagarlyk Bey, Kanlı Türklerin tanınmış boylarının toplanmış resimleri olabilir.

    Orys bek'in Kiev prenslerinden biri olduğu varsayımı var. Eski Rus yıllıklarından birinde, tarihçi, Kiev Rus'un Peçeneklere karşı mücadelesinden bahseden Orys beg'in adından bahseder.

    "Oğuz Kağan" destanında oldukça spesifik coğrafi isimler bulunur. Örneğin, Shagam - Şam (Şam), Sindu - Hindistan, İtilmuran - Volga Nehri, Terang Muran - Derin Nehir. Derin nehrin Dinyeper Nehri olduğu varsayılmaktadır.

    "Oğuz Kağan" destanının temelini oluşturan çeşitli efsaneler ile gerçek tarihsel veriler arasında yakın bir bağlantı olduğunu anlamak zor değildir. Oğuz Batyr ile ilgili şecere ve efsanelerde adı geçen kavimler eski çağlardan beri bilinmektedir. Ayrıca Oğuz Batyr ile ilgili sözlü efsanelerin olay örgüsü ile "Oğuz Kağan" destanının olay örgüsünün ortak sırları da araştırmacıların dikkatinden kaçmamıştır. Özellikle araştırmacı Kulmat Omiraliyev bu konuda olumlu yorumlar yaptı.

    "Oğuz Kağan" destanının araştırılmasına Türkiye'den bilim adamlarının büyük katkıları olduğu söylenebilir. Ancak yakın zamana kadar Türk bilim adamlarının araştırmaları bizim için bilinmiyordu. Ve şimdi Nihal Atsız, N. S. Banarlı, F. Köprülüzade, Başım Atalai, B. K. Rıfat gibi Türk bilim adamları, "Oğuz Kağan" destanı hakkında yapılan derin araştırmalarla temas halindedir.

    "Oğuz Kağan" destanı ile Kazak kahramanlık şarkıları arasındaki çeşitli bağlantılar hakkında, Kazak A. Der-bisalin, M. Yarmukhamedov, O. Kumisbayev gibi araştırmacılar da kendi katkılarını yaptılar.

    Aynı zamanda İngiliz, Alman, Fransız ve Rus bilim adamlarının da sahada çalıştıkları bilinmektedir. Ancak “Ogız Kağan” destanının Türk halklarının folklorundaki yeri, kahramanlık türküsünün Türkçe konuşan halkların edebiyatı üzerindeki etkisi, özellikle de geleneğin devamlılığına dayanan Kazak edebiyatı üzerindeki etkisi günümüze kadar gelmiştir. bugüne kadar özel bir araştırma konusu olmamıştır.

"Oğuz Kağan" destanının incelenmesinin tarihçesine kısaca değinelim.

    Oğuz Kağan hakkındaki efsaneler ve tarihi gerçekler hakkında, V. V. Radlov, G. N. Potanin, P. Pelin, İ. N. Berezin, L. Ligeti, Yu. Nemet, N. Evet. Bichurin, V. V. Barthold, A. M. Şerbak, A. N. Kononov gibi araştırmacıların çok değerli görüşler dile getirdikleri bilinmektedir. Tüm bu görüşleri özetleyerek, aşağıdaki noktalara iner.

    "Oğz Kağan" destanının daha sonra sözlü versiyonlara dayanılarak yeniden yazılan iki farklı versiyonu vardır. Bunlardan biri Uygur alfabesi ile kopyalanıp yazılmıştır. "Oğz Kağan" destanının bu nüshası Paris Milli Kütüphanesinde saklanmaktadır. İkincisi ise Arap harfleriyle yazılmıştır. Oğiz Batyr ile ilgili efsanelerin Arapça versiyonunun yazarı ünlü bir tarihçi, tanınmış bir askeri komutan olan Hive Hanı Abilgazy bin Arab Muhammedhan'dır (1603-1663).

    Bir tarihçi-bilim adamı olarak Abilgazy'nin iki yazılı eseri vardır. Biri "Şehire-y terekime" ("Türklerin Chronicle"), diğeri "Shezhire-y Türk" ("Türklerin Chronicle"). Bu eserlerin her ikisinin de Oğuz Kağan hakkında olduğu söylenebilir. Bunlar, Oğuz Batyr'ın kahramanlıkları, soyundan gelenlerin yaptığı iyilikler, Oğz boylarının kökeni, yaşamı, gelenekleri vb. b. hakkındadır.

    Abilgazy'nin kaleme aldığı "Türkmen Günlüğü"nün orijinal nüshası bize orijinal haliyle ulaşmamıştır. Bu eserin muhtelif zaman ve yerlerde muhtelif kâtipler tarafından istinsah edilmiş yedi nüshası bulunmaktadır. Ünlü Rus Türkolog A. N. Kononov bütün bunları topladı, ayrıntılı olarak inceledi, bilimsel bir metin geliştirdi ve derledi ve Rusça'ya çevirdi.

    Abilgazy'nin "Türkler Günlüğü"nde insanlığın yeryüzünde ortaya çıkışı, Oğ'un doğuşu, saltanatı, seferleri, Oğ Batyr'ın ülkesine dönüşü ve büyük bir şölen, en büyük oğlu Kun Han'ın tahta çıkışı. Oğ Kağan'ın tahta çıkması ve kendisine ait yirmi dört bölgeyi küçük kardeşlerine ve çocuklarına dağıtması, Oğuz neslinin sembol ve karakterleri, cilt. b. hakkında harika hikayeler anlatılıyor. Hepsi bir efsane değil. Şecere, Türk ülkesinin eski tarihi ile doğrudan ilgili birçok gerçek veri içerir. Yazar tüm bunları sadece bir tarihçi olarak değil, aynı zamanda sanatsal kelimelerin kuyumcusu olarak da ustaca anlatıyor.

    Eserinin kaleme alınmasıyla ilgili konuşan Abilgazy, "Bu kitaba 'Türkmen Chronicle' adını verdik. Bizden önce Türklerin tarihini yazanların hepsi Arapça kelimeleri karıştırıp, insanlara yeteneklerini ve sanatlarını göstermek için Farsça kelimeler ekleyerek Türkçeyi kirli bir kelimeye dönüştürdüler. Biz böyle bir şey yapmadık. Çünkü kitabı okuyan ya da dinleyen kişi elbette Türk'tür. Herkes tarafından anlaşılabilmek için bir Türk ile Türkçe konuşmak gerekir” (53, 36).

    Ve ünlü Türk dilleri uzmanı A., Paris Milli Kütüphanesi'nde saklanan "Oğuz Kağan" destanının Uygur alfabesiyle yazılmış versiyonunu incelemiş ve bilimsel bir açıklama yapmıştır. M. Bu Shcherbak'tı. Oğuz Kağan destanının transkripsiyonlu metnini hazırlayarak satır satır Rusçaya çevirmiştir.

    Elbette yukarıda bahsettiğimiz Oğuz Batyr efsanesinin iki versiyonu olay örgüsü açısından birbirine yakındır. Ancak her birinin kendine has özellikleri vardır. Örneğin, Oğuz Kağan'ın çocuklarına güç ve servet dağılımı bölümü iki versiyonda farklı şekilde anlatılmaktadır. Büyük Türk rüyasında Uygur yazısıyla yazılmış versiyonunda altın bir yay ve ok olduğunu gördü. Ve "Türkmen Chronicle" da yay ve okun hizmetkarlar tarafından kuma gömüldüğü anlaşılmaktadır.

    Abilgazy, "Türkmen Chronicle"ı yazarken ünlü Reşidüddin'in "Cami al-Tawarikh" ("Tarihler Koleksiyonu") adlı eserinden bazı bilgiler kullandı. Aynı zamanda, tarihçi-bilim adamının, zamanımıza kadar korunmayan, yani günümüz bilimi tarafından bilinmeyen bir dizi soy kütüğü hakkında iyi bilgi sahibi olduğu görülüyor. Hiç şüphe yok ki, "Türkmen Chronicle" Oğuz bölgesinden gerçek tarihsel veriler açısından zengindir.

    "Oğuz Kağan" destanının iki versiyonu dışında birkaç versiyonu vardır. Örneğin, ünlü tarihçi Khondamir'in (1475-1535) "Khulasat alahbar" ("Tarihsel verilerin toplanması") adlı eserinde Oğuz hakkında bilgiler de mevcuttur. Ve şimdi İstanbul versiyonunda "Oğuz Kağan" efsanesi "Korkyt Ata'nın kitabı" ile birleşiyor. Nitekim "Oğuz Kağan" ile "Korkıt ata kitabı"nın bazı renkleri birbiriyle uyum içindedir. "Oğz Kağan" efsanesinin daha birçok versiyonu vardır. Ancak tüm bunlar, yukarıda bahsedilen iki versiyondan birine yol açar - ya Uygur yazısıyla kopyalanan Paris versiyonu ya da Arap yazısıyla kopyalanan Abilgazi kopyası.

    Uygur yazısıyla yazılan "Oğz Kağan" destanının nüshası, tarihi bir soykütükten çok bir sanat eserine yakındır. Bu nedenle şimdi Uygur yazısıyla kopyalanan "Oğuz Kağan" destanının versiyonunu edebi ve tarihi açıdan tespit etmeye çalışıyoruz.

    "Oğuz Kağan" destanının bahsettiğimiz bu versiyonu, sanatsal bir dile, çeşitli süsleme araçlarına, kompozisyonel bir yapıya, zengin imge ve deyimlere sahiptir.

    Paris Milli Kütüphanesi'nde bulunan "Oğuz Kağan" destanının nüshası çok büyük değildir. El yazması sadece 2 1 sayfa veya 4 2 sayfadır. Her sayfada sadece 9 satır yazılmıştır. Bu bir tesadüf değil, "Oğuz Kağan" destanının kompozisyon yapısı bakımından yazılı edebiyatın harika bir örneği olan "Kültegin" şiirine çok benzediği söylenebilir.

    Görünüşe göre Türk halklarının sözlü edebiyatı, eserin olay örgüsünü anlatmak için kendi sistemine sahipti. Bu gelenek sadece epik eserlerde değil, yazılı edebiyatta da devam etmiştir. Bu, "Ogyz Kağan" destanı ile "Kültegin" şiiri karşılaştırılarak doğrulanabilir. ,

    "Kültegin" şarkısında anlatılan tüm olaylar sistematik olarak organize edilmiş ve çeşitli koleksiyonlarda sunulmuştur. Örneğin Munda Bumin Kağan, İstemi Kağan'ın tahta çıkması, ülkeyi yönetmesi, çevredeki düşmanlarla savaşması, zaferi, yaşlılığı ve diğer dünya ile "oğulları babaları gibi değildi", beceriksiz Kağan'ın ülkeyi yönetmesi. , yenilgileri ve sonunda Bilge Kağan ve Kültegin'in iktidara gelmesiyle kahramanın gelişi gruplar halinde tek tek anlatılır.

    Aynı şekilde "Oğuz Kağan" destanında da her set üç unsur içerir: Birincisi hikayenin başlangıcıdır; sonuç, hikayenin genişlemesi ve gelişmesidir; Üçüncü bölüm, hikayenin sonuç bölümüdür.

    Bu açıdan araştırmacı K. Omiraliyev'in "Oğuz Kağan" destanını olay örgüsüne ve eserin iç doğasına göre 17 grupta incelemesi özel ilgi görmektedir (175, 203-213). Her koleksiyonun başlığı, orada anlatılan hikayeyi tam olarak açıklıyor gibi görünüyor. Özellikle: Oğuz Kağan'ın doğum ve çocukluk öyküsü; Oğ Kağan'ın erkek olup cesaretini göstermek için yola koyulmasının öyküsü; Ogh Kagan'ın düğün hikayesi; Çocuklarının doğum hikayesi: Ay, Güneş, Yıldız, Dağ, Gökyüzü, Deniz; Oğuzların Kağan olup büyük bir şölen vererek dört taraf ülkelerine elçiler göndermesinin öyküsü; Oğuz Kağan'ın Urum Kağan'a karşı yürüyüşünün hikayesi;

Oğuz ordusuna liderlik eden mavi kurdun hikayesi;

    Oğuz Kağan'ın Urum Kağan ile yaptığı savaşın hikayesi; Urum Kağan'ın zaferi ve ülkenin geri dönüşü hikayesi; Urusbek'in oğlu Saklap'ın Oğuz Kağan'ı hediyelerle ziyaretinin öyküsü; Oğuz Kağan'ın Etil suyunu geçişi, Etil suyunu geçmenin bir yolunu bulan büyük Ordu Bek'e "Kıpçak" adını veren Oğuz Kağan'ın öyküsü; Mavi kurdun Oğuz Kağan'ı ikinci ziyaretinin öyküsü; Oğz Kağanlı Shaukartan isminin Muztau'da meçhul bir kişi tarafından kaybedilmesi ve bu ismin Muztau'da bulunması hikayesi; Oğ Kağan'ın daha sonraki yolculuğunun, altın bir sarayla tanışmasının ve bu sarayı açan adama "Kalac" adının verilmesinin öyküsüdür; Oğuz Kağan'ın elinin üçüncü kez mavi bir kurt tarafından yönetilme hikayesidir. Sırada Oğuz ordusunun Çurşitlere karşı verdiği savaş ve zaferin öyküsü; Oğuz Kağan'ın savaşta çok ganimet aldığı söylenir;

    Ganimetleri taşımak için kan yapan ustaya "Kangaluğ" adını verdiği söylenir; Oğ Kağan'ın Kok Bori ile birlikte Syndu, Tangut ve Shagam bölgelerine yürüyüp bu bölgeleri yenilgiye uğratmasının hikayesi; Oğuz Kağan'ın güneşte bir yer olan Baraka'da Masar Kağan'a karşı yürüyüşü, Masar Kağan'a karşı kazandığı zafer ve anavatanına dönüşü; Oğuz Kağan'ın vizyon anlatma hikayesi, Uluğ Türk'ün rüyasının hikayesi ve rüyanın Oğuz Kağan'a yorumlanmasıdır; Oğ Kağan'ın ava çıkan çocuklarının hikayesi; Çocukların bir külçe altın ve üç gümüş kurşunu bulup dedelerine götürmelerinin öyküsü; Oğuz Kağan'ın soylularına ve halkına seslenişi ve ziyafetinin öyküsüdür; çocuklara verme hikayesi; Oğuz Kağan'ın emri.

    Eski Türk sözlü edebiyatının bir takım sanatsal gelenekleri devamını Kazak kahramanlarının şarkılarında bulmuştur. Örneğin Oğuz Batyr'ın doğumu, kırk günde erkekliği, düşmanla mücadeledeki yiğitliği, evliliği gibi sahneler bize Alpamış, Kobylany, Kambar, Karabek gibi Kazak kahramanlarını hatırlatır.

    Bu noktayı açıkça kanıtlamak için, "Oğuz Kağan" destanından ve "Kambar batyr" şiirinden küçük alıntılar yapalım. "Oğuz Kağan" destanında Oğuz Batyr'ın doğumu şöyle anlatılır:

Birkaç gün sonra bir gün Ai Kagan'ın gözleri parladı.

Bir erkek oğul doğdu.

O oğlunun gözlerinin ışığı mavi,

ağzı kırmızı olan bir adam

gözler, saçlar,

Kaşları kalktı.

Modern telaffuz durumuna geri yüklenen Kazak dilinin çevirisi aşağıdaki gibidir:

Bir zamanlar Ai Kagan'ın gözleri parladı,

Bir erkek çocuk doğdu.

Bu yaşlı adamın teni mavi, ağzı ateş gibi kırmızı, gözleri pembeydi.

Saçları ve kaşları siyahtı.

    Burada eski Türk destanlarında geleceğin kahramanının doğuşu diğerlerinden tamamen farklı özel bir karaktere bürünür. Yüzü, çocuksu davranışları, gücü, kahramanlıkları bile diğerlerinden izole edilmiştir. Örneğin Oğuz'un çocukluktaki görünümü şöyle anlatılır:

Konuşmaya başladı.

Kırk gün sonra büyüdü,

Yürüdü ve oynadı.

Ayakları bir öküzünki gibidir,

beli kurt beli gibi,

göğsü bir ayının göğsü gibiydi.

Her zaman değil

kalın saçlarla kaplıydı.

    Oğuz kahramanını dev bir boğa ile eşitlemek bile burada büyük bir anlam taşır. Çünkü eski Türklerde öküz ve boğa her zaman insan gücünün ve iradesinin simgesiydi.

    Aynı temsil şeklini Kalmak Hanı Karaman Batyr'ın "Kambar Batyr" şiirindeki imgesinden anlamak zor değildir:

— Kelmembet tekrar konuşuyor:

Acele etmezsen amca,

Paykel'de uzun boynuzlu gri bir boğa dolaştı.

Midenizi bulandırır.

Arkana bakıp Ayda'ya sorarsan süzer.

Yumrunun kokusu olgun, elinde keskin,

Ortadan diledi.

    "Oğuz Kağan" destanında, Oğz'un daha çocukken bile büyük bir güce ve kahramanlık arzusuna sahip olduğunu ustaca gösterdi. "Oğuz Kağan" destanında kendisi hakkında:

gergedan geldi

kafasıyla Oğuz'un kalkanına vurdu.

Oğuz gergedana dalıp havladı ve onu öldürdü.

Kafasını bir kılıçla kesti ve aldı.

Bir daha gelirse,

Tek bir hornbill endemik bir türdür.

Çeneli ve kurşunlu bir şahini öldürmek,

Onun da başını kesti.

Bundan sonra, bunun bir şahinin hilesi olduğunu söyledi.

Bugün yedi.

Demir bir dalışla tekrar öldürdü.

Gergedan bir şahin tarafından yendi.

Oğuz, kötü bir rüzgar gibi öldürüldüğünü söyleyerek uzaklaştı.

Gergedan böyle davranır,—

Diyor .

    İşte böyle bir gencin büyük gücünü ve cesaretini "Kobylany batyr" şarkısından anlayabiliriz. Burada Kobylany Batyr'ın oğlu Bokenbay'ın doğumu ve hızlı gelişimi şöyle anlatılıyor:

Kalın çalılıklar, birçok nuga,

Çocuğa Bokenbay adını vermek daha iyidir.

Antilop bir yaşına geldi,

Bir yaşındayken bir kayaya ok çizdi.

Antilop iki kişilik geldi,

iki kişilik bir çocuk

Ruh yüze bakmaz,

Ekmek yükselecek.

Boken için geldi

Üç yaşında genç bir çocuk

Kara bir taş yükseltir

Duyduğunuz için teşekkürler.

    Kahramanın gücüne ve cesaretine benzer benzetmeler yapan Kazak zhyraus, bunları büyük bir ustalıkla kullanmayı biliyordu. Örneğin, Ziembet vadisi

(XVII yüzyıl) uzun adı "Ensegei boly er Esym".

doğum sırasında:

cesaretimi sorarsan

Bir kaplan ve bir ayı gibi gururumu okşarsan,

At üzerindeki tay gibi,

Şiddetime dokunursan,

Benim hakkımda

eğer penisimi ovalarsan

Bir çam benden daha çok huş ağacına benziyor” diyor.

    "Oğuz Kağan" destanında dini ve mitolojik bir çok sahne vardır. İlk komünal yapıda yaşayan insanların çevredeki doğanın büyük gücü hakkında birçok efsane oluşturduğu bilinmektedir. Bu kabile toplumunda, bir grup insanın kökeni, belirli doğal olaylar veya bazı hayvanlarla doğrudan ilişkili kabul edildi. Üstün bilim adamı N. Evet. Eski Türklerle ilgili efsanelere dayanan Bichurin, Türklerin mavi kurdun soyundan geldiğini kanıtlıyor. Bilim adamı, eski Çin yazılarına dayanarak, Türk boylarının Mavi Tanrı'ya ibadet ettiğini ve cennetten yani gökten hem iyiyi hem de kötüyü beklediklerini söylüyor.

    Oğiz Kağan'ın düğün geleneği ve çocuklarına Ay, Güneş, Yıldız, Dağ, Mavi ve Deniz adını vermeleri bunu kanıtlamaktadır. Örneğin destanda bir gün kahraman Oğuz Batyr gök tanrısına dua ederken gökten parlak bir ışık yere düşer. Kahraman oraya gidip baktığında, gökyüzünden gelen ışıkta oturan inanılmaz güzel bir kız vardı.

"Oğz Kağan" destanında bununla ilgili:

Oğuz Kağan'ın günlerinde bir gün bir yerde Allah'a dua etti.

Karanlık çöktü ve gökten mavi bir ışık geldi.

Güneşten daha parlak, aydan daha mavi Oğiz Kağan geldi ve mavi ışığı gördü.

Bu ışığın ortasında yalnız bir kız oturuyor.

Başında altın çivi gibi parlayan bir ben var.

Bu kız çok güzel bir kızdı.

O gülerse mavi tanrı güler, ağlarsa mavi tanrı ağlar.

öp onu

Kendisiyle evlendi,

diyor .

    Eski Türk efsanelerinde mutlu olanın çatısından ışık alacağı sık sık söylenir. Bu gelenek Türk halklarının kahramanlık destanlarında da yer almıştır. Örneğin, Kırgız destanı "Manas" da geleceğin kahramanı Manas, yolu mavi bir kurt tarafından korunan bir kahramandır:

Çocuğun lacivert yelesi arkasından görünüyordu:

Kara dağ leoparı,

Yanında çayır.

Uzun kuyruklu mavi aslan,

Sağ tarafta iltihaplanma.

Herkesin Manas sandığı çocuğun adı ışık yolunda bulundu.

Diyor .

    Ayrıca Kazak kahramanlık türkülerinde halkı gözeten ve ülkeyi dış düşmanlardan koruyan özverili kahramanlar her zaman parlaktır. Örneğin, "Kobylany batyr*" şarkısının bir versiyonu şu satırlara sahiptir:

Ülkeyi yabancı düşmanlardan korumak,

Asil ışıktan doğan Kydyrbai chal'ın adamı Kara Kıpçak Kobylan,

Çocuğunuzun bir adı var,—

diyor .

    Oğuz Kağan, Urim Kağan'a karşı savaşa gittiğinde, mavi kurt ordusunun başına geçer. Bir anda Oğuz ordusu dinlenirken, kahramanın çadırına gökten bir ışık huzmesi düştü. O ışıktan mavi bir kurt çıkıyor. Kökzhal, dilini kurda kaptırdıktan sonra Oğiz Kağan'a şöyle dedi:

Sabah Oğuz Kağan'ın çatısına bir ışık düştü.

hafif

Arlan Kejjal çıktı.

Bu kurt Oğuz Kağan'a dedi ki:

"Ay, ey Oğuz!

Üstüme çıkacaksın!

Ah Oğuz!

Hizmetinizde olacağım!"

Ardından Oğuz Kağan çadırını topladı. gitmiş.

Kurt alayı yönetti, kurdun yolunu izledi ve takip etti.

Birkaç gün sonra Arlan Kujal kurdu durdu ve Oğuz Kağan da alayıyla birlikte durdu.

diyor .

Ve "Kobylandy batyr" şarkısında, büyük Kazak kahramanı rakibi Shoshai Khan hakkında konuşuyor:

Gökyüzü sınır olduğundan -

Kızılbastan Khan Shoshai.

Benden doğduysan,

Saklanma, geride kalma!'

diyor . İşte Kobylan bir kahraman

Rakibi Shoshai Khan'ın Kazak ulusu için zayıf bir düşman olmadığını ima ediyor.

    Böyle bir sanatsal gelenek, ifadesini Kırgız destanı "Manas" da buldu. Burada Manas batirinin yüzü ve ruhani gücü Oğuz batirini andırır. "Manas" destanında şu beyitler vardır:

Geniş göğüslü, düz göğüslü,

Geniş omuzlar, güçlü bel.

Güzellik baskındır ve penis bir fil gibi görünür.

Bir kaplanın boynu, bir yayın balığının bileği, bir kurdun kulakları, bir adamın kalbi

Ayrı bir formu var

Diyor .

    Böylece tüm Türkçe konuşan halkların ortak mirası olan “Ogız Kağan” destanı ile Kazak kahramanlık şiirleri arasında geleneksel bir sanat bağı olduğunu açıkça görebiliriz. Nitekim Oğuz kahramanlık destanı ile Kazak kahramanlık türküleri ve efsaneleri arasında olay örgüsü, üslup, mecaz ve dil bakımından pek çok benzerlik vardır. Diyelim ki Ogyz'in özverili kahramanlığı bize ister istemez Kazak döneminde Dzungar Kalmuklara karşı savaşan yiğit kahramanları hatırlatıyor.

     Oğuz Batyr'ın Mavi Tanrı'ya tapındığı, gökten parlak bir ışık düştüğü ve ondan güzel bir kızın çıktığı veya gökten mavi ışıktan bir kurdun çıkıp Oğuz ordusuna yol gösterdiği gibi sahneler vardır. Kazak sözlü edebiyatında sıklıkla çağrıştırılan imgeler. Ve bu tesadüfi bir benzerlik değil, asırlık tarihi ve kaderi birbirine sıkı sıkıya bağlı olan Oğuz ve Kıpçak boylarının etnik akrabalığından kaynaklanan bir olgudur.