1916-1918 Arap İsyanları

Osmanlı İmparatorluğundaki Arap İsyanları

    İngiliz bakış açısına göre, Arap İsyanı Ortadoğu'daki savaşın nispeten küçük bir parçasıydı ve farklı kabilelerden oluşan gevşek bir orduyu destekleyen az sayıda İngiliz askeri irtibat subayını içeriyordu. Bununla birlikte, esrarengiz 'Arabistanlı Lawrence' tarafından yönetilen beyaz cüppeli, deveye binen savaşçıların romantizmi, bugün hala yankılanan siyasi bir mirasla birleştiğinde, bunu Batı Cephesi'nden savaşın en iyi bilinen kampanyalarından biri haline getiriyor.

   Sonuç olarak, Arap İsyanı, Osmanlı İmparatorluğu'nun yenilmesi durumunda ortaya çıkacak olan güç boşluğunu doldurmak için yapılan jokeylerin somut bir örneğiydi. Savaştan önce İmparatorluğun zayıflamakta olduğuna dair güçlü işaretler vardı. 1912 - 1913'te Balkanlar'da yenilgi, Mısır, Libya ve Tunus'un kontrolünün kaybı ve Kafkaslarda Rusya'ya verilen kayıplar. Savaş başladığında, İtilaf Devletleri 'Avrupa'nın hasta adamını' çevrelediler ve savaşın sona ermesinden yararlanma şanslarını gözetlediler.

Türk İmparatorluğu'nda ikinci sınıf vatandaş

    Ancak Ortadoğu'da en çok kazanacak olanlar Araplardı. Yüzyıllar boyunca Osmanlı İmparatorluğu hoşgörülü ve kozmopolit olmuştu, ancak 'Jön Türkler'in 1908 darbesini takiben hükümet giderek daha fazla Türk yanlısı hale geldi. Türk kontrolündeki bu İmparatorlukta 'ikinci sınıf vatandaşlar' olarak Araplar, Ortadoğu'daki tüm Arap topraklarında – günümüz Yemen, Suudi Arabistan, Ürdün, Filistin, Lübnan, Suriye, Irak ve Körfez Devletleri – özerklik ve güç fırsatları gördüler.. Jön Türkler Arap milliyetçiliğinden şüpheleniyorlardı ve İstanbul'da iktidarı merkezileştirerek hırslarını kontrol etmeye çalıştılar.

    Yakın zamanda kutsal Mekke ve Medine bölgelerine yapılan hac ziyaretlerini daha hızlı ve daha az tehlikeli hale getirmek için inşa edilen Hicaz Demiryolu, ayaklanmaları bastırmak için askerleri Arabistan'a taşımak için de kullanılabilir. Bütün Arap İsyanı'nın odak noktası olacaktı.

    İsyanın arkasında siyasi ve ekonomik güç önemli bir faktördü, ancak din de önemliydi. Osmanlı padişahı İslam'ın başı olan halifeydi, ancak Şerif Hüseyin bin Ali, İslam'ın en kutsal bölgesinin hükümdarı olan Mekke Emiri idi. Osmanlılar için Mekke'nin kontrolünü kaybetmek, İslam'ın lideri ve koruyucusu olarak asırlık rollerine bir darbe olacaktır. Müslümanlar Osmanlı topraklarıyla sınırlı değildi, bu nedenle her iki taraf için de müminlerin desteğini uzaklardan kazanmak her iki taraf için de önemliydi.

Araplar neden İngiltere'nin yanında yer aldı?

   Şerif Hüseyin, İngiltere'ye karşı Osmanlı'nın yanında yer almayı seçebilirdi. 1916'da İngilizler, Gelibolu'da Osmanlılara yenildiler ve Mezopotamya'da geri püskürtüldüler - hiçbir şekilde savaşı kazanmak zorunda değillerdi. Araplar Osmanlı'nın yanında yer alsaydı, İngilizler bir kez daha yenilgiye uğrayabilir ve Mısır, Süveyş Kanalı, Kızıldeniz ve onunla birlikte Hindistan'a erişimin kontrolünü kaybedebilirdi.

    İngiltere, Hindistan'a giden deniz yolunun kontrolünü kaybetme olasılığı konusunda alarma geçti ve savaşın başlarında Hüseyin ailesiyle ( Haşimi hanedanı ) gizli müzakerelere başladı. Savaşın başlamasından önce bile, Osmanlı İmparatorluğu'nun Almanya'nın yanında yer alması durumunda garantiler konusunda Hüseyin'le tartışmışlardı. Bu gerçekleştiğinde, Araplar ile Mısır Yüksek Komiseri Sir Henry McMahon arasında 'Hüssein - McMahon Yazışmaları' olarak bilinen şeyde müzakereler hızlandı. Sonunda McMahon, "Mekke Şerifi tarafından talep edilen sınırlar dahilinde tüm bölgelerde Arapların bağımsızlığını tanımayı ve desteklemeyi" kabul etti, ancak Körfez Devletlerini ( zaten İngiltere tarafından kontrol ediliyordu ) ve Suriye'nin bazı kısımlarını ( zaten İngiltere tarafından kontrol ediliyordu ) hariç tuttu. Gizli Sykes - Picot Anlaşması sonucu savaş ve Mezopotamya'daki Basra ve Bağdat vilayetlerinde 'özel idari düzenlemeler' talep etti. Şerif Hüseyin, Mart 1916'da anlaşmayı imzalamadan önce, Suriye ve Mezopotamya'daki İngiliz kontrolüne ilişkin zaman sınırlarını müzakere etti. İki gizli anlaşmada – Sykes - Picot ve Hussein - McMahon – İngiltere, mevcut desteği sağlarken olası bir savaş sonrası geleceği planlamaya çalışarak bahislerini koruyordu.. Sonunda, İngiltere'nin tüm sözlerini yerine getirmesi imkansız olurdu, bu nedenle bu tartışmalı anlaşmaların her ikisi de bugüne kadar devam eden çifte anlaşma suçlamalarına yol açtı.

    Nihayetinde Arapları İngiliz teklifine sürükleyen Osmanlıların eylemleri oldu. Savaştan önce bile, Şerif Hüseyin'in Jön Türk hükümetiyle ilişkileri kopma noktasına kadar gerilmişti. Şimdi, Osmanlı hükümetinin Arap milliyetçiliğine tepkisi acımasızdı. Suriye'de önde gelen Arap milliyetçileri toplanıp idam edildi ve milliyetçi eğilimlere sahip olduğundan şüphelenilen 50.000 Arap sivil Anadolu'ya sürgüne gönderildi, bu da tarım üzerinde feci etkiler yarattı. Buna ek olarak, 1915 – 1916'da bir çekirge vebası, Osmanlı ordusunu beslemek için el koyma yoluyla zaten tükenmekte olan ekinleri mahvetti. Bir kıtlık ortaya çıktı ve 1918 yılına kadar tahminen 500.000'e varan ölümle, savaşın geri kalanında bölgeyi etkileyecekti. Ayrıca, İngiliz deniz kuvvetlerinin Suriye'nin Akdeniz limanlarını ablukası, insani yardımın geçemeyeceği anlamına geliyordu.

İsyan tek kurşunla başlar. . .

    Gelibolu'dan ve Mezopotamya'daki aksiliklerden sonra İngiltere'nin geri planda kalması ve Arap milliyetçiliğinin Osmanlı baskısından sonra bastırılmasıyla, her iki tarafın da birbirine ihtiyacı varmış gibi görünüyordu ve Şerif Hüseyin, İngiliz silah ve destek tekliflerini kabul etmeye karar verdi. Arap İsyanı'nı 10 Haziran 1916'da Mekke'deki Osmanlı garnizonuna sembolik bir atış yaparak başlattı.

    İsyanın Hicaz bölgesindeki ilk başarısı çarpıcıydı: Eylül 1916'da Bedevi atlılarının ve İngiliz deniz ve hava desteğinin yardımıyla Kızıldeniz'deki Cidde, Rabigh ve Yanbu limanlarını ele geçirdiler. Ayrıca Mekke ve Taif'i de almışlar ve 6000 Osmanlı esiri ele geçirmişlerdi. Şerif Hüseyin kendisini 'Arapların Kralı' ilan etti ve oğulları 'Emir' unvanını aldı.

. . . ama sonra durur

    Ancak sorunlar vardı. Şerif Hüseyin, Osmanlı ordusundaki Arap subayların isyana katılacağını ummuştu, ancak birçoğu sadık kaldı. Bu arada, daha geniş Müslüman dünyasındaki birçok kişi, özellikle Hindistan'da, Tüm Hindistan Müslüman Birliği'nin isyanı kınayan ve cihat çağrısı yapan bir karar çıkardığı Hindistan'da, İsyana karşı çıktı.

    İlk başarının ardından Hicaz'da da işler iyi gitmiyordu. Fethedilen şehirlerin kontrolünü elinde tutmak, özellikle Bedevi kabileleri erken heyecandan sonra çöle kaçtıklarında neredeyse imkansızdı. Osmanlılar Ağustos 1916'da bir karşı saldırı planladılar.

    İngilizler, Hintli Müslümanların ayaklanacağı korkusuyla Arap İsyanı'nı desteklemek için asker gönderme konusunda her zaman isteksizdi. Bir Osmanlı karşı saldırısı tehdidine karşı çözümleri, Mısır ve Mezopotamya'daki savaş kamplarında tutulan Osmanlı Arap milliyetçilerini orduya almaktı. Bunlar, binlerce düzensizin yanı sıra düzenli askerlerden oluşan bir çekirdek oluşturacaktı. Bununla birlikte, gerçekte kaydolan sayılar hayal kırıklığı yarattı, bu nedenle İngilizler, Araplara yardım etmek için 960 Müslüman Mısırlı nişancıdan oluşan küçük bir birlik gönderdi. Bu bile yeterli olmayacağı için yeni bir yaklaşıma ihtiyaç duyuldu.

Arabistanlı Lawrence

    İşte burada Thomas Edward Lawrence devreye girdi. Ekim 1916'da Şerif Hüseyin'in oğulları ile görüşmek üzere Hicaz'a gönderildi, başlangıçta İngiliz birlikleri göndermeye değip değmeyeceğine karar vermek için. Lawrence bir istihbarat subayıydı ve savaştan önce Suriye'de arkeolog olarak çalıştığı için akıcı Arapça konuşuyordu. Şerif Hüseyin'in üçüncü oğlu Emir Faysal'ın kampına gelen Lawrence, umutsuz ve morali bozuk bir ordu gördü. Arap ordusuyla birlikte çektiği fotoğraflar, Arap kampında yaşamın nasıl olduğuna dair gerçek bir fikir veriyor.

    Lawrence, karadaki birliklerin İsyan için altından ( Bedevilerin desteğini ödemek için ), teknik tavsiye ve hava desteğinden daha az yararlı olacağı sonucuna vardı. İngilizler bir gerilla harekatı için para ödeyecekti.

    Bu çok erken bir an değildi. Osmanlılar Aralık 1916'da karşı saldırıya geçti ve Arapları geri çekilmeye zorlayarak Yanbu limanını tehdit etti. Bununla birlikte, tedarik hatları savunmasızdı - temelde tek bir demiryolu hattıyla sınırlıydı - ve bu, İngiliz uçakları tarafından desteklenen Bedevi kabileleri tarafından saldırıya uğradığında, Osmanlı ilerleyişi durakladı ve geri döndüler.

Araplar Hicaz'ı ele geçirdi

    10.000 Osmanlı askeri Medine'de tecrit altında kaldı, ancak yeni politika onları ordunun geri kalanından kesip gerilla savaşına devam etmek, Osmanlı karakollarına baskın yapmak, Hicaz Demiryoluna saldırmak ve İngilizlerin desteğiyle kademeli olarak Kızıldeniz kıyılarında ilerlemekti. deniz ve hava gücü. 1916'nın sonunda - 1 milyon sterlin İngiliz altınının devredilmesinden sonra - Hicaz bölgesi fiilen Arap kontrolü altındaydı.

    Arap İsyanı burada sona ermedi, ancak 1917'den itibaren daha geniş Filistin Seferi'nin bir parçası haline geldi ve ana Mısır Seferi Kuvvetleri Akdeniz kıyılarına çıkarken Osmanlı ordusunu doğudan zorladı. Bu orijinal İngiliz stratejisi değildi, ancak Arapların Hicaz'daki başarıları onlara Osmanlı ordusuna iki cepheden saldırma fırsatı verdi. İngiliz savaş kabinesi sonuç istedi ve 27 Haziran 1917'de General Edmund Allenby'ye Mısır Seferi Kuvvetleri komutanlığı verildi ve Osmanlıları geri göndermesi ve Kudüs'ü alması talimatı verildi. Bunu 1917 Noelinden önce başardığında İngiliz morali için muazzam bir destek oldu.

    İngilizler Arap ordusuna 15 milyon mermi ile 30.000 tüfek; Rolls Royce zırhlı arabalar ve daha fazla altın ve tahıl. Ayrıca Kraliyet Uçan Kolordusu'nun Hicaz Demiryolunu bombalayabilmesi için çölde iniş pistleri inşa ettiler.

Çölün ötesinden Akabe'ye

    Arap ilerleyişi için bir engel daha vardı: Filistin sınırındaki Akabe limanı. Bu, denize karşı iyi bir şekilde savunuldu, ancak herhangi bir saldırganın önce kilometrelerce çölü geçmek zorunda kalacağı kara tarafında değil. Bu şehrin 6 Temmuz 1917'de karizmatik 'Arabistanlı Lawrence'ın liderliğindeki dörtnala Bedevi kabilesi tarafından ele geçirilmesi, David Lean'in romantik filminin ikonik anlarından biridir. Artık Kızıldeniz'in tamamı Müttefiklerin kontrolü altındaydı ve iki ordunun birlikte çalışması artık mümkündü.

Bolşevikler kediyi çantadan çıkardı

    Ancak aniden, uzaklardaki olaylar, Arapların Osmanlı zalimlerine karşı savaşına gölge düşürdü. Kasım 1917'deki Rus Devrimi'nden sonra Bolşevikler, Çar rejimini gözden düşürmek için yola çıktılar ve Sykes-Picot anlaşmasının ayrıntılarını dünyaya sızdırdılar. Osmanlılar, haberleri Araplarla alay etmek için kullandılar ve ikiyüzlü İngilizler tarafından kandırıldıklarını söylediler. Ancak Şerif Hüseyin açıklama talep etse de artık taraf değiştirmek için çok geç olduğunu biliyordu.

    1917 – 1918 kışında Arap ordusu, Ma'an'da iyi korunan Osmanlı mevzisinden kaçınarak Hicaz Demiryolu hattı boyunca kuzeye doğru ilerledi. Bununla birlikte, her zaman, iyi disiplinli Osmanlı ordusu Arapların ilerlemelerini geri püskürtmeyi başardı, bu yüzden çok az ilerleme sağlandı. Buna ek olarak, Filistin'deki İngiliz kampanyası, büyük ölçüde Batı Cephesindeki Alman Baharı Taarruzu nedeniyle durma noktasına geldi ve bu da Allenby'nin 60.000 askerini Avrupa'ya geri göndermesinin emredilmesine yol açtı.

Dolambaçlı teknikler

    Eylül 1918'de, Allenby'nin bir general olarak becerisi nihai sonuca yol açtığında her şey değişti. Yaz boyunca Osmanlıları, atılımın Ürdün Nehri'nin doğusundaki Arap cephesinde olacağına inandırmıştı. Bunu başarmak için bir dizi dolambaçlı teknik kullandı. Süvari grupları, gündüz kuzeye hareket ettikleri çöle gönderildiler ve daha sonra bir birikme izlenimi vermek için ertesi gün tekrar kuzeye hareket etmeden önce geceleri geri çekildiler. Köprüler yapıldı. Yanlış radyo sinyalleri gönderildi. 15.000 model at kanvas ve ahşaptan yapılmıştır.

    19 Eylül 1918'de Allenby, Akdeniz kıyısındaki Yafa'ya ana saldırısını başlattı ve Osmanlıları tamamen şaşırttı. Ayın sonunda, Müttefikler Şam'ı ele geçirdiler. Kısa süre sonra Osmanlılar teslim oldu.

    Bu arada TE Lawrence, Arapları Hicaz Demiryoluna daha fazla gerilla saldırısı düzenlemeye yönlendirdi ve Osmanlıları onu savunmak için askerlerini başka yöne çekmeye zorladı. Araplar güven kazandıkça katliamlar ve vahşet yaşandı. Sözde 'misilleme', bizzat Lawrence'ın emriyle gerçekleştirildi: 'öldürdük ve öldürdük, hatta düşenlerin ve hayvanların kafalarına üfledik' . Daha sonra Arap İsyanı'ndaki rolünden "sürekli ve acı bir şekilde utandığını" yazdı.

Boş sözler

    Başından beri Araplar, savaştan sonra bağımsızlık vaadinde İngilizlerin yanında yer aldılar. TE Lawrence İngiliz savaş kabinesi için Arapların beklentilerini ortaya koyan bir harita çizdi. Ancak sonraki aylarda ve yıllarda, İngiltere ve Fransa Ortadoğu'da kendi çıkarlarını güvence altına almak için hareket ettikçe tüm umutları suya düştü. Araplar söz konusu olduğunda, farklı hükümdarlar altında da olsa imparatorluk yönetimi devam etti.

    Allenby, Faysal Hüseyin'e İngilizlerin Filistin'i ( Balfour Deklarasyonu'nun uygulanmasını denetlemek için ) ve Mezopotamya'yı kontrol edeceğini bildirdi. Fransızlar Lübnan'ı kontrol edecekti. Bütün Arap toprakları 'Müttefik İşgal Altındaki Düşman Bölgesi Yönetimi' altına alınacaktı. Doğrudan bir kuralın olmadığı yerlerde, İngilizler ve Fransızlar bölgeleri bir manda sistemi aracılığıyla yöneteceklerdi - temsili ulusal hükümetlerin devralmasından önceki bir süre için geçici hükümet.

Batı'ya karşı Arap kızgınlığı

    Şaşırtıcı olmayan bir şekilde, bu siyasi düzenlemeler Araplar arasında son derece popüler değildi. En azından Suriye ve Hicaz'da bağımsız devletler talep ettiler. Faysal Hüseyin kendisini Şam'da Suriye kralı olarak kurduğunda, Fransızlar sömürge birliklerinden bir kuvvet gönderdi ve Faysal'ı sürgüne gönderdi. Babası Şerif Hüseyin, Hicaz kralı olarak kaldı, ancak İngilizlerle daha fazla bir ilişki kurmayı reddetti ve 1925'te ülkesi, geleceği parlak Suud ailesinin eline geçti. Faysal ve kardeşi Abdullah, sonunda sırasıyla Irak ve Ürdün'ün kralları olarak atandılar, ancak bunlar yalnızca İngilizlerin manda sistemi altındaki ülkeleri yönettiği için nominal rollerdi.

    Arap İsyanı, Osmanlı İmparatorluğu'nun Ortadoğu'daki yenilgisine katkıda bulunmuştu, ancak destekleri için ödüllendirilmekten çok uzak, savaştan sonra saf dışı bırakıldılar. Arapların bugüne kadar Batı'ya güvenmemeye devam etmeleri şaşırtıcı değil.

    AFTWF tarafından hazırlanan metin, Oxford Üniversitesi St Antony's College Orta Doğu Merkezi Direktörü Profesör Eugene Rogan tarafından düzenlendi.