Mithraizm nedir?
Mithraizm olarak da bilinen Mitraizm, Romalı takipçilerinin Hint-İran tanrısı Mithras'a ( Akadca 'sözleşme' ) dostluk, sözleşme ve dünyadaki düzenin tanrısı olarak taptıkları bir gizem kültüydü. Kült ilk olarak MS 1. yüzyılın sonlarında ortaya çıkmış ve olağanüstü bir hızla İtalya Yarımadası ve sınır bölgelerinden tüm Roma imparatorluğuna yayılmıştır.
Tarikat, diğerleri gibi, gizliydi. Taraftarlar ( yani kültün takipçileri ), Mithras'a genellikle mağaralara inşa edilmiş ve halktan gizlenmiş tapınaklarda tapıyorlardı. Bu, tıpkı yabancılarla sırlarını paylaşmayan yakın bir arkadaş grubu gibi, özel bir grubun parçası olma hissi yaratmak için yapıldı. Ancak kültün gizliliği, emperyal gücü desteklediği için yetkililer, özellikle de Roma imparatorları tarafından hoş görülmüştür. Suriye'den İngiltere'ye kadar uzanan 200'den fazla Mithras tapınağı bulunmuştur, ancak bulgular çoğunlukla İtalya'da Ren ve Tuna nehirleri üzerinde yoğunlaşmıştır. MS 3. yüzyıldaki krizden ve Hıristiyanlığın yerleşmesinden sonra, tapınaklar Hıristiyanlar tarafından duvarla çevrildiği ya da yıkıldığı için Mithras Gizemleri önemini yitirmiştir. Ancak bazı tapınaklar MS 5. yüzyılın başlarına kadar kullanılmaya devam etmiştir.
Mithraik Gizemlerin ardındaki mitin en önemli unsuru Mithras'ın bir boğayı öldürmesiydi; bu sahne "tauroktoni" olarak da bilinir. Genellikle güç ve doğurganlığın sembolü olarak görülen bir hayvan olan boğanın ölümünden yeni bir hayat çıktığına inanılıyordu . Yeniden doğuş, Mitra Gizemleri mitinde temel bir fikirdi. Boğanın kurban edilmesi yeni bir kozmik düzen kurdu ve aynı zamanda doğurganlıkla da ilişkilendirilen ay ile ilişkilendirildi.
Mithras'ın rahatlaması
Mitra Gizemlerini özel kılan şey görselliğidir. Boğa kurbanı, hemen hemen her kült tapınağında merkezi bir yeri olan bir taş kabartmada tasvir edilmiştir. Kabartmada, Mithras genellikle boğayı yere bastırıp öldürürken gösterilir. Bir Pers tanrısı olan Mithras, Romalıların tipik "Pers Şıklığı" olduğuna inandıkları şeyi giyer: Romalıların giymediği Frig şapkası ve pantolonu. Bu taş kabartmalardan yaklaşık 650 tanesi bulundu ve hepsi çarpıcı biçimde birbirine benziyor.
Köln'deki Roma - Germen Müzesi'ndeki ünlü heykel gibi tipik bir örnekte Mithras, ölmekte olan boğadan uzaklara aya bakar. Buna ek olarak, Mithras'ın boğanın doğurganlığını almasına yardımcı olan birkaç yardımcısı vardır: Bir köpek ve bir yılan boğanın kanından içer ve bir akrep boğanın testislerini sokar. Ayrıca, boğanın kuyruğunda tipik olarak tahıl başaklarında biten bir kuzgun bulunur. Kuzgun, Mithras ile Mithras'ın boğanın etini paylaşacağı güneş tanrısı Sol invictus arasında bir arabulucu rolü oynayabilirdi.
Boğa kurbanı kabartması tipik olarak, esasen uzatılmış bir Roma yemek odası gibi inşa edilmiş olan tapınağın sonuna yerleştirildi - iki geniş, yükseltilmiş bankla çevrili bir koridor. Bununla birlikte, boğanın kurban edilmesi, tapanların kendileri tarafından nadiren yapıldı. Tapınanlar, bu tapınaklarda bulunan tabak parçalarının ve hayvan kemiklerinin tanıklık ettiği gibi, Mithras'ın boğa etini Sol ile nasıl paylaştığını taklit ettiler. Tapınanları birbirine ve Mithras'a bağlayan coşkulu kült şölenlerinde kaliteli domuz eti, tavuk ve bol miktarda şarap tüketilirdi.
Başlatmanın Yedi Derecesi
Bununla birlikte, Mitra Gizemleri sadece eğlence ve oyunlarla ilgili değildi. Ziyafetlerin nasıl organize edildiğine dair katı kurallar vardı, örneğin hijyen konusunda. Dahası, "korax" ( kuzgun ) ile "pater" ( baba ) arasında değişen yedi derece inisiyasyon vardı ve bunların her birinin kendi giyim türü vardı. Diğer dereceler "nymphus" ( damat ), "mil" ( asker ), "aslan" ( aslan ), "perses" ( Farsça ) ve "heliodromus" ( güneş koşucusu ) idi. Her inisiyasyon derecesinin yerine getirmesi gereken farklı bir görevi vardı, örneğin bir "kuzgunun" yiyeceği taşıması gerekiyordu, "aslanlar" ise "babaya" kurbanlar sunuyordu. Ayrıca, inisiyeler cesaret testlerine katılmak zorunda kaldılar. Santa Maria Capua Vetere'deki Mithras tapınağındaki resimler bize bu ritüelin farklı sahnelerini gösteriyor. Gözleri bağlı ve çıplak bir inisiye, bir asistan tarafından törene götürülür. Daha sonra, inisiye, yüzünde bir meşale veya kılıç tutan "baba" nın önünde diz çökmelidir. Sonunda, sanki ölmüş gibi yere uzanıyor. Bu muhtemelen, inisiyenin öldürücü olmayan bir silahla "öldürüldüğü" bir ritüel "intihar"dı. Tiyatro - kılıç ve daha sonra yeniden doğdu.
Kültün diğer önemli unsurları, kendini inkar ve benliğin ahlaki olarak sorgulanmasıydı. Örneğin, Hıristiyan yazar Tertullian'ın bize MS 200 civarında anlattığı gibi, inisiyenin kafasına bir taç yerleştirildi ve "Mithras benim ( gerçek ) tacımdır " diyerek reddetmek zorunda kaldı ( Tertullian, De corona milites 15 ). Bu da inisiye için yeni bir hayat başlatan bir reenkarnasyon ritüeli olarak düşünülüyordu. Mithras'ın belgelenen en eski takipçileri, Roma ordusunun askerleri ve subaylarıydı , ancak kültün artan popülaritesi ile, seçmenlerin çoğu başarılı, şehirlerin kölelerini özgürleştirdi . Ancak kadınlar dışlandı.
Bir Romalı asker ya da herhangi biri, Mithras Gizeminin bir üyesi olmak için neden bu sıkıntılara katlansın? İlk olarak, daha önce belirtildiği gibi, kült, Bacchanalia gibi diğer kültlerin aksine, imparatoru destekledi. İkincisi, kült karşılıklı ilgi, dostluk ve yakınlığa dayanıyordu. Tapınaklar sadece küçük grupları barındırıyordu. Ordu mensuplarının, aksi takdirde tehlikeli bir meslekte bir tür istikrarı garanti eden bu yönlerden etkilenmeleri anlaşılabilir bir durumdur.
Kültün kökenleri üzerine tartışma
Mithras Gizemleri'nin Roma ve Helenistik dünyada nasıl bir kült haline geldiğine dair üç farklı görüş vardır . MS 2. ve 3. yüzyılın Roma ve Yunan tarihçileri, kültün " Pers'te " veya "Perslerle" ortaya çıktığını düşündüler ve erken araştırmalar genellikle bu yorumu izledi. Bununla birlikte, arkeolojik bulgular bu görüşü doğrulamamaktadır: Mithraik tapınakların çoğu İran'da değil, İtalya'da ve Tuna eyaletlerinde bulunmuştur. Dahası, kült kabartmaları Mithras'ı tasvir eder, Romalıların tipik doğu kıyafetleri olarak düşündüklerini gösterir, ancak çok az özgünlük gösterir. Bu, deri pantolon giyen tüm Almanların veya kovboy şapkası giyen tüm Amerikalıların modern klişeleriyle karşılaştırılabilir.
İkinci bir görüş, orijinal, doğu Pers Mithraizminin yeni bir kült biçimine dönüşmek için Roma - Helen kültürüyle karıştırıldığıdır . Bu dönüşüm teorisi cazip olsa da, sorun, bu birleşmenin gerçekleşeceği Roma - Helen ve Pers dünyası arasındaki sınır bölgesinde, Mitra ibadetine ilişkin çok az bulgunun bulunmasıdır.
Son yıllarda, Mitra Gizemlerinin doğudan değil, İtalya'dan kaynaklandığını söyleyen radikal yeni bir teori kuruldu. Kült, Mitra Gizemlerine egzotik bir dokunuş vermek için Pers dünyasından birkaç şey ödünç alan bilinmeyen bir kişi veya "dahi" tarafından kuruldu. Buradaki sorun, bu kişinin taraftarları tarafından bile kurucu olarak anılmaması ve İtalya'da çok sayıda Mithraik tapınağın olması ve diğer bölgelerde olmaması dışında "buluş teorisini" destekleyecek hiçbir kanıtın olmamasıdır.
Sonuç olarak, kültün kökeni hakkında kesin bir açıklama oluşturmak için çok az kaynak var ve birçok boş nokta var. Mithraic Gizemleri'nin birçok görsel eserinin yanı sıra, çok az yazılı kaynak kalmıştır. Yalnızca, belki de Mitraik rekabetten pek hoşlanmayan Hıristiyan yazarlar tarafından yazılmış betimlemeler vardır. Örneğin, kilise babası Hieronymus'un gözünde Mithras tapınakları en iyi yıkılan yerlerdi. Mithras Gizemleri üyeleri tarafından yazılmış hiçbir yazılı kaynak günümüze ulaşmamıştır, ancak bunun gizli bir tarikat olduğu akılda tutulduğunda mantıklıdır. Belki de odak, kültün tek bir kökünü bulmaya çok fazla odaklanmamalıdır. Bunun yerine dinamik bir yaklaşım benimsememiz gerekiyor. Mecazi olarak konuşursak, Mitra Gizemlerinin farklı yerlerdeki farklı dallarına yakından bakmalıyız, ve bu büyüleyici kültün var olduğu farklı zaman dönemleri veya "mevsimler".
