Zeugma Arkeolojik Alanı

    Zeugma, Gaziantep sınırları içerisinde yer alan Nizip'e 10 kilometre uzaklıktadır. Gaziantep il başkenti batı yönünde 50 kilometre uzaklıktadır. Nizip, Gaziantep'i çevreleyenlerin en büyüğüdür.

    Türkiye'nin güneydoğusunda yer alan Zeugma, kelimenin tam anlamıyla eski Yunancada ‘köprü’ veya ‘geçiş’, adını Fırat nehrinin en önemli antik geçiş noktasında bulunmasına borçludur. Antik Zeugma terimi, aslında nehrin karşı kıyısındaki ikiz şehirleri ifade ediyordu. Komutan Seleucus Nicator tarafından M.Ö. 300 civarında kurulan Helenistik yerleşimlerdi. Günümüzde Zeugma adının, kurucudan sonra Seleucia olarak adlandırılan batı yakasındaki yerleşime atıfta bulunduğu anlaşılırken, Doğu yakasındakine Persli eşi Apama'dan sonra Apamea adı verildi. İkiz yerleşimler, bölgedeki Greko - Makedon ve Semitik kültürlerin entegrasyonunu hedefleyen Seleukos imparatorluğunun kültür politikalarında çok önemliydi.

    MS 64'te Seleucia, Kommagene Krallığı'nın egemenliğine girdi ve ardından MS 72'den itibaren Roma İmparatorluğu'nun en büyük doğu sınır kentiydi. MS birinci yüzyılda Zeugma'da bulunan iki Roma lejyonu ile şehrin stratejik önemi ve kozmopolit doğası büyük ölçüde arttı. Zeugma, ticari rotalar üzerindeki önemli konumu ve trafiğinin hacmi nedeniyle Romalılar tarafından ücret tahsilatı için seçildi. Zeugma zenginleşti ve büyük bir ticaret şehri olduğu kadar askeri bir üs olarak da işlev gördü.

    Antik kentin korunan bölümleri arasında Helenistik Agora, Roma Agorası, iki kutsal alan, stadyum, tiyatro, iki hamam, Roma lejyoner üssü, Roma lejyonunun idari yapıları, yerleşim bölgelerinin çoğunluğu, Helenistik ve Roma şehir surları ve Doğu, Güney ve Batı nekropolleri.

    Zeugma arkeolojik alanı, Helenistik ve Semitik kültür alanlarının eski entegrasyonunu ve bölgedeki senkretistik melez kültürlerin doğuşunu anlamak için muazzam bir tarihsel öneme sahiptir.

Üstün Evrensel Değerin Gerekçesi

    Zeugma, yeni sentezler oluşturmak için şehir içinde karışan etnik grupların karmaşık, bazen belirsiz, ancak son derece çeşitli karakterini yansıtan arkeolojik kalıntılara ev sahipliği yapıyor. Bu kalıntıların çoğu, MÖ 1. yüzyıl ( Kommagene kralı Antiochus zamanı ) ile MS 253'te Sasani Kralı Shapur tarafından yağmalandığı MS 3. yüzyıl arasındaki döneme aittir.

    Site, Helenistik ve Roma dünyalarının doğu sınırının en önde gelen şehri olup, Kommagene Krallığı ( MÖ 64 - MS 72 ) ve Roma döneminde benzersiz özelliklere sahip iki senkretistik kutsal alan gibi bu benzersiz konum tarafından şekillendirilen ve süslenen yapılara sahiptir. Zarif mozaiklerle süslü evler çoğunlukla MS 2. ve 3. yüzyıllara tarihlenir.

    Zeugma, Kommagene'de senkretize kültler ve Kommagene krallığının hükümdar kültü, Antiochus tarafından şehirde kutsanan iki kutsal alan tarafından temsil edildiğinden, benzersiz bir konuma sahiptir. Bunlar Belkıs Tepesi'nin üstündeki ana kutsal alan ve Helenistik Agora'daki kutsal alan. Bu kutsal alanlarda yapılan kazılarda ortaya çıkarılan arkeolojik bulgular, kentin, Krallığın Fırat Nehri üzerindeki bu iki dünya arasındaki kilit konumuna uygun olarak, Antiochus'un Yunan ve Fars kültür alanlarını birbirine bağlama çabalarında kilit rol oynadığını göstermektedir.

    Zeugma'nın Roma evleri, her biri 600 - 800 m²'lik bir alanı kaplayan, avlulu şehir villaları tarzındadır. Evleri özellikle önemli kılan, Sasanilerin kentin 253'te yıkıcı bir şekilde yağmalanması sırasında yıkıldıktan sonra çoğunlukla ıssız ve sağlam kalmalarıdır. Bu nedenle, Pompeii'ye benzer bir şekilde, dramatik sonu nedeniyle, site, üçüncü yüzyılın ortalarında büyük bir Roma sınır kentinde günlük yaşamla ilgili paha biçilmez bilgiler içeren bir depodur.

    Evlerin mimari dekorasyonu ağırlıklı olarak enfes mozaik ve fresklerden oluşuyor. Zeugma mozaikleri, Helenistik ve Roma Doğu'daki kozmopolit bir şehirde özel zevki yansıtan eşsiz bir resimsel sanat koleksiyonudur. Figürlü mozaikler, antik edebiyat ve mitolojinin eşsiz resimsel çizimlerini içerir. Zeugma'daki Roma evlerinde bulunan mozaikler MS 2. ve 3. yüzyıllara tarihleniyor. Yunan ve Greko - Romen mitolojilerinden ve popüler romanlardan sahneler tasvir ediyor, bazıları Yunanca altyazılarla birlikte. Bazıları ayrıca mozaikçilerin imzalarını ve mozaiklerin uygulanmasını görevlendiren müşterilerin isimlerini de taşıyor. Zeugma mozaiklerindeki mitolojik sahnelerin çoğu temsilleri, Roma Dünyası'nın ünlü eserlerini taklit ediyor olabilecek, iknografik olarak bilinmeyen, benzersiz tasvirlerdir.

    Kriter ( ii ): Zeugma arkeolojik alanı, Helenistik ve Semitik kültür alanlarının eski entegrasyonunu ve bölgedeki senkretistik melez kültürlerin doğuşunu anlamak için çok büyük bir tarihsel öneme sahiptir.

    Zeugma, Kommagene'de senkretize kültler ve Kommagene krallığının hükümdar kültü, Antiochus tarafından şehirde kutsanan iki kutsal alan tarafından temsil edildiğinden, benzersiz bir konuma sahiptir. Bunlar Belkıs Tepesi'nin üstündeki ana kutsal alan ve Helenistik Agora'daki kutsal alan. Bu kutsal alanlarda yapılan kazılar, Antiokhos'u Tanrılarla birlikte el sıkışırken gösteren dexiosis stelai gibi önemli buluntuları ortaya çıkarmıştır; bunlar Komagene panteon kültü ve Antiokhus'un hükümdar kültü için içsel öneme sahiptir. Kentin en önemli kutsal alanının bulunduğu Belkıs Tepesi'nde üç devasa kült heykeli keşfedilirken, tepenin yamaçlarında parçalar halinde çok sayıda heykel bulundu. Bu heykeller büyük olasılıkla Komageni panteonunun tanrılarına aittir.

    Zeugma'daki her iki tapınaktan arkeolojik buluntular, kentin, Krallığın Fırat Nehri üzerindeki bu iki dünya arasındaki kilit konumuna uygun olarak, Antiochus'un Yunan ve Pers kültür alanlarını birbirine bağlama çabalarında kilit bir rol oynadığını gösteriyor.

    Kriter ( iii ): Çoğunlukla MS 2. ve 3. yüzyıllara tarihlenen zarif mozaik ve fresklerle süslenmiş birçok Roma evi vardır. Zeugma mozaikleri, Helenistik ve Doğu Roma'daki kozmopolit bir şehirde özel zevki yansıtan resimsel sanatlardan oluşan eşsiz bir koleksiyondur. Figürlü mozaikler, antik edebiyat ve mitolojinin eşsiz resimsel çizimlerini içerir. Roma evlerinde bulunan mozaikler, Yunan ve Greko - Romen mitolojilerinden ve popüler romanlardan sahneler tasvir ediyor. Bazıları mozaiklerin uygulanmasını görevlendiren müşterilerin adlarının yanı sıra mozaikçilerin de imzalarını taşıyor. Zeugma mozaiklerindeki mitolojik sahnelerin çoğu temsili, Roma Dünyasının ünlü eserlerini taklit ediyor olabilecek, iknografik olarak bilinmeyen, benzersiz tasvirlerdir. Zeugma, eski resim sanatlarının muazzam bir hazinesine ev sahipliği yapmaktadır.

    Kriter ( iv ): Kentin en önemli kutsal alanının bulunduğu Belkıs Tepesi'nde üç devasa kült heykeli keşfedilirken, tepenin yamaçlarında parçalar halinde birçok heykel bulundu. Bu heykeller büyük olasılıkla Komageni panteonunun tanrılarına aittir. Bu kutsal alan, hem Antiochus'un senkretize edilmiş Kommagene panteonunun hem de hükümdar kültünün bir tapınakta veya bir temenoda ( kutsal muhafaza duvarı ) birkaç kült heykeliyle temsil edildiği Kommagene'deki tek örnektir.

Özgünlük ve / veya bütünlük beyanları

    Zeugma, 1. ve 3. Derece Arkeolojik Sit Alanı olarak belirlenmiştir. Zeugma bünyesinde ilk bilimsel kazılar 1987 yılında başlamış olup, bugün kazı çalışmaları Ankara Üniversitesi tarafından yürütülmektedir.

    Birkaç Roma konut kompleksi kazılmış ve bunlarda bulunan mozaik ve freskler Gaziantep Müzesi'ne taşınmıştır. 2005 yılında Zeugma kazılarının yönü ve sahadaki tüm bilimsel çalışmaların koordinasyonu Türkiye Bakanlar Kurulu tarafından Ankara Üniversitesi başkanlığında alınarak kazıların kapsamlı ve uzun vadeli planlarının geliştirilmesine olanak sağlanmıştır. Aynı zamanda Türk Kültür ve Turizm Bakanlığı arazinin kamulaştırılması, yağmaya karşı güvenlik, restorasyon, koruma ve arkeolojik kazılar için fon ayırdı. İki Roma Evi ve mozaiklerinin korunması için sığınak yapısının inşasına 2006 yılında başlanmış ve 2010 yılında tamamlanmış, mozaik ve fresklerin yerinde sergilenmesi sağlanmıştır.

    Bölgedeki kazılar benzer koruma ve barınma projeleri ile paralel olarak sürdürülmektedir, böylece buluntuların çoğu güvenli bir şekilde orijinal bağlamında muhafaza edilebilir ve şu anda şehrin Belkıs Tepesi'ndeki ana kutsal alanı olan Helenistik nekropolde yürütülmektedir.

    2005 yılından beri site sistematik olarak kamulaştırılmaktadır. Saha üzerindeki olumsuz etkiler arasında en önemlisi, henüz kamulaştırılmamış alanlardaki tarımdır. Yasadışı kazılar geçmişte büyük bir sorun olmuştu, ancak 2005 yılından bu yana aşırı güvenlik önlemleri ve kısmen kamulaştırma sırasında büyük ölçüde azaldı.

    Sahadaki koruma için birincil endişe, yapıların malzemesinden kaynaklanmaktadır. Ana kaynak, elementlere maruz kaldığında oldukça çabuk bozulan doğal bir kaya oluşumudur. Bu sorunun üstesinden gelmek için, Ankara Üniversitesi'ndeki bir konservatör ekibi ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi'nden jeologlar tarafından özel koruma malzemeleri ve teknikleri geliştirilmiştir.

Diğer benzer mülklerle karşılaştırma

    Dünya Miras Alanı, Komagin panteonunun tanrılarının devasa heykellerinin de bulunduğu Nemrud Dağı bir mezarlık alanıdır ve bu nedenle işlev ve biçim olarak Zeugma'daki kutsal alandan farklıdır. Bununla birlikte, iki site yakından ilişkilidir. Zeugma, Komagene panteonunun ve hükümdar kültünün epigrafik olarak kanıtlandığı üç kült merkezinden biridir ve bozulmadan kalan tek merkezdir. Nymphaios'taki Arsamea'da kısmen yıkılırken, benzer Samosata bölgesi bir baraj projesi nedeniyle tamamen sular altında kaldı.