Vahhabi Doktrini ve Gelişimi

    Katı bir tektanrıcılık anlayışı üzerine kurulmuş olan Vahhabilik, yüzyıllar boyunca siyasi iktidarla uzlaştı, ancak ana ilkelerinden vazgeçmedi.

    ‘Allah'tan başka ilah yoktur ve Muhammed Allah'ın elçisidir.’ Yüzyıllar boyunca, bu inanç mesleği, kutsal adamların şefaatini aramak, onurlu ataların mezarlarına saygı göstermek ve Sufi velilerinden manevi nimetlere başvurmak gibi çeşitli popüler dini gelenekler karşısında Müslüman birliğinin temelini sağlamıştır. Müslüman ilahiyatçılar, popüler gelenekleri, emredilen kanonik dualardan sapmalar olarak eleştirdiler, ancak aynı zamanda, bir kişinin inancını ifa ettiği ve ritüel görevleri (dua, sadaka, oruç ve Mekke'ye hac ziyareti) yerine getirdiği sürece bir kişinin Müslüman sayıldığını da ileri sürdüler. 1740 yılında Muhammed ibn 'Abd al-Wahhāb (1702-1792) adlı bir Arap ilahiyatçı, şu iddiada bulunarak fikir birliğinden şaşırtıcı bir kopuş yaptı:popüler dini gelenekler, putperestliğin affedilmez ifadeleriydi . Muhalefeti, o zamandan beri Müslümanları bölen bir tartışmaya yol açtı.

Katı bir tektanrıcılık anlayışı üzerine kurulmuş olan Vahhabilik

    İbn 'Abd al-Wahhāb'ın muhalefetinin kökü, Müslümanların “Allah'tan başka ilah yoktur” ifadesinin gerçek anlamını unuttukları yönündeki cesur iddiasında yatar : başka bir yaratığa tapınmayı ima eden eylem, insanı müşrik yapar . Diğer teologlar, şefaat ve benzeri şeylerin ibadet olduğunu inkar ettiler, ama o şefaatte ısrar etti. Bu nedenle, Hz. Muhammed'in bin yıl önce savaştığı aynı putperest “manevi cehalete” düştüğünü ilan ettiği dini hayatın arındırılması çağrısında bulunmaya kendini mecbur hissetti.

    Pratik anlamda, İbn 'Abd al-Wahhāb'ın inancı, Müslüman kardeşlerin aforoz edilmesini ima ediyordu . Aforoz anlamına gelen Arapça terim olan tekfir , ilahiyatçıları geniş ölçüde Vahhabi doktrininden yararlanan İslam Devleti'nin Irak ve Suriye'de uyguladığı aşırı şiddet ile ilişkilendirilmesi nedeniyle Batı'da tanıdık hale geldi . İbn 'Abd al-Wahhāb'ı eleştirenler onu pervasız, Müslümanları haksız yere aforoz etmekle suçladılar. Aforoz etmeyi, bireylerin tektanrıcılığın anlamı hakkında net bir açıklama aldığı ve daha sonra reddettiği durumlarla dikkatle sınırladığını ileri sürerek suçlamayı saptırdı.

    İbn 'Abd al-Wahhab , mükemmel bir ibadet alanı kurmak , putperest âdetlerin ortadan kaldırılması, ilahi kanuna itaat ve müşriklerin dışlanması misyonunu üstlendi. İlk başta, Müslümanların alışılagelmiş olan hak dine davet ( da'va ) yoluna uygun olarak, misyonunu kendi dinini yaymak suretiyle sürdürdü . Çoğunlukla, diğer din alimleri onu kınadı. Eleştirmenleri, mesajını yanlış yola sapmış bir rustik vaizin yanlış fikri olarak marjinalleştirmek için "Vahhabi" terimini kullandı. Elbette Vahhabi etiketini reddetti ve İslam'ın gerçek tektanrıcılığını yeniden canlandırmakta ısrar etti.

Sa'ud klanı ile İttifak

    Eleştirmenler , Vahhabilik ve Sa'ud klanı ittifakını doğuran bir vaha yerleşiminin hükümdarı Muhammed ibn Sa'ud'dan destek bulmadan önce onu iki Arap kasabasından kovmayı başardılar . İttifak, İbn 'Abd al-Wahhāb'a putperestlikten arınmış bir alan yaratmak ve yayılmacı savaş yoluyla alanı genişletmek için ihtiyaç duyduğu siyasi desteği sağladı . 1792'de ölümünden sonra, dini liderlik oğullarına ve daha sonra Vahhabi teolojisini destekleyen ve Suudi yöneticilerle yakın ilişkiler kuran sonraki torunlara geçti.

    1740'lardan 1900'lerin başlarına kadar, Suudi siyasi servetinde inişler ve çıkışlar oldu. Siyasi güç dönemlerinde, Vehhabi din adamları, muhalefeti bastırarak ve Vahabi olmayan Müslümanları dışlayarak püriten bir din kültürü inşa etmek için dini otorite üzerindeki tekellerini kullandılar . Vehhabi din adamları, kâfirlere düşmanlık ve müminlere dostluk göstermenin dinî bir görev olduğunu öne sürerek, kâfir olarak gördükleri Vahhabi olmayan Müslümanlarla etkileşimin yol açacağı korkusuyla Irak, Suriye ve Mısır gibi komşu ülkelere seyahati bile yasaklamaya çalıştılar. onlara ve onların dini fikirlerine sempati duymak.

    Vahhabiliğin Suudi gücüne bağımlılığı, dini saflığı sürdürmenin güçlü bir hükümdar gerektirdiği anlamına geliyordu. Sonuç olarak, Vehhabi din adamları, hükümdara itaati dini bir görev haline getirdiler . Bu, bir hükümdar müminlere İslam hukukunu ihlal etmelerini emretmedikçe, inananların İslam'ı destekleyen bir hükümdara itaat etmeleri gerektiği şeklindeki Sünni Müslüman geleneğine uygundur. Ancak Vahhabilik, “İslam'ı desteklemek” için yüksek bir çıta koyuyor. Doğru ibadetin katı bir tanımından sapmaları yasaklamak için bir hükümdara ihtiyaç vardır. Vehhabiliğin doğru-yanlış tanımına uygun bir toplum tasavvur eden bir formül olan “doğruyu emret, yanlışı yasakla” görevini de bir hükümdarın titizlikle üstlenmesini gerektirir . 1920'lerden beri, dini polis tarafından uygunlukcinsiyet ayrımcılığı, dükkanların ve ofislerin namaz vakitlerinde kapatılması ve genel olarak genel ahlakı uygulama yetkisine sahip.

    Dini saflığı korumak için güçlü bir hükümdara bağımlı olmak, bir hükümdar, menfaatin din adamlarının doğru ve yanlış anlayışından kopmayı gerektirdiğine karar verdiğinde, Vahhabi din adamlarının boyun eğmesini gerektirme gibi paradoksal bir etkiye sahiptir. Böyle anlarda, din adamları tipik olarak bir uzlaşmaya varmadan önce direnirler . 1930'larda yöneticilerin petrol kaynaklarını geliştirmek uğruna kafir Batılıları ilk kez kabul ettikleri ve kızlar için televizyon ve okulları tanıttıklarında model buydu.1960'larda. Din adamları bu değişikliklerin etkisini sınırlamak için ellerinden geleni yaptılar. Hükümdar, Suudi Arabistan'da kafirlerin yaşamasına izin verilmesi yasağını artık desteklemiyorsa, Suudi yollarını bozabilecek etkileşimi en aza indirmek için yerleşim bölgelerine kapatılacaklardı. Hükümdar televizyona izin vermekte ısrar ederse, o zaman din adamlarının programlama üzerinde sansür yetkileri olacaktı. Ve hükümdar kızlar için okullar açarsa, o zaman onların sorumluluğuna din adamları verilirdi.

Şiilikle İlişki

    Suudi Arabistan'ın Şii azınlığıyla nasıl başa çıkılacağı, siyasi çıkarları dini saflıkla karşı karşıya getiren bir sorudur. Tarih, teoloji, coğrafya ve siyasete gömülü karmaşıklıklar nedeniyle kalıcı bir uzlaşma sağlamanın zor olduğu kanıtlandı.

    Sünniler ve Şiiler arasındaki ayrım erken Müslüman tarihine kadar gider. Peygamber'in vefatından sonra Müslümanlar liderlerini nasıl seçecekleri konusunda anlaşamadılar. Peygamber, Şii inancında liderliğin akrabası Ali'ye ve “imamlar” olarak bilinen erkek nesline geçeceğini açıkça belirtmiştir. Sünni inancında liderliğe fikir birliği ile karar verilir. Zamanla, teolojik farklılıklar Şiiler ve Sünniler arasındaki uçurumu derinleştirdi. Şiiler, imamların vahyin anlamı konusunda benzersiz bir kavrayışa sahip olduklarına ve onları Tanrı'nın iradesini anlama ve izleme konusunda yanılmaz rehberler haline getirdiğine inanmaya başladılar. Şiilik, imamlara havarilik otoritesine benzer bir şey bahşeder. Buna karşılık, Sünniler, vahyin anlamını ayırt etme yetkisini, “Peygamberin mirasçıları” olarak kabul edilen din alimlerinin ortak bilgeliğine verdi. Ek olarak, Şiiler, imamların, sadık inananlar adına Tanrı'ya aracılık etmelerine izin veren Tanrı ile özel bir konuma sahip olduğuna inanırlar. Buradan,Şii dini hayatı, imamların şefaatini isteyen duaları ve imamları onurlandıran kutlamaları içerir . Vahhabilerin gözünde bunların hepsi saf putperestliktir.

    Vahhabiliğin Şiiliğe yönelik doktriner düşmanlığının yanı sıra coğrafya ve siyaset, Suudi hükümetinin Şii azınlığı ele alış biçimini şekillendiriyor . Şiilerin çoğu, ülkenin muazzam petrol yataklarının tam yeri olan Basra Körfezi boyunca uzanan doğu eyaletinde yaşıyor. Petrolün çıkarılması ve ihracatı Suudi refahı için çok önemlidir, bu nedenle dönemsel Şii huzursuzluğu ulusal ekonomi için çok büyük riskler oluşturmaktadır.

    Ayrıca, Suudi Arabistan Şiileri, Basra Körfezi bölgesindeki Bahreyn, Kuveyt, Irak ve İran'daki dindaşları kapsayan bir Şii bölgesinin bir parçasını oluşturmaktadır. İran hariç tüm bu ülkelerde Sünni yöneticiler altında modern ulusal hükümetlerin yükselişi, mezhep ayrımcılığına maruz kalan Şiiler arasında ortak bir şikayet duygusunu besledi. Buna karşılık, Şii toplulukları, çıkarlarını savunmaya adanmış ulusötesi hareketler üretti.

    Bu karmaşık arka plana karşı, Suudi yöneticiler genellikle Şiiliği bastıracak Vahhabi doktrini ile Vahhabi doktrininin uygulanmasıyla tehdit edilecek istikrar ihtiyacı arasında bir uzlaşmaya varmışlardır . Uzlaşma, Şiilerin kendi camilerinde ibadet etmelerine izin veriyor, ancak kutsal günlerinin halka açık olarak kutlanmasını yasaklıyor. Aynı zamanda, uzlaşma, Vahhabi düzenine cami vaazlarında ve okul sınıflarında Şiiliği, İslam'ı baltalamak için gizlice komplo kuran kâfirler olarak mahkum etme konusunda özgür bırakıyor.

    Baskıcı dini iklim, yaygın ayrımcılığa dönüşüyor. Şiiler, kamu sektörünün Suudi vatandaşları için ana istihdam kaynağı olduğu bir ekonomide devlet işleri ararken kendilerini dezavantajlı buluyor. 1970'lerdeki petrol patlamasından bu yana, hükümet Şii mahalleleri, kasabaları ve köyleri dışında ülke genelinde maddi yaşam standardını yükseltmek için muazzam meblağlarda yatırım yaptı. Daha da kötüsü, 1979 İran devriminin resmi olarak bir Şii hükümetini iktidara getirmesinden sonra, Suudi Şiilerinin düşman bir yabancı güce sadakat beslediğinden şüphelenildi. Sonuç olarak, 1979 ve 2011'deki Şii protestoları, İran hükümetinden ilham alan yıkıcı olarak reddedildi. İlk protesto grubu Suudi hükümetinin şikayetleri ele alma sözü vermesine yol açtı, ancak daha yakın tarihli huzursuzluk tam bir baskıyla karşılaştı.

Kendi dinini yaymak

    Batılı ve Müslüman eleştirmenlerin “Vahhabiliğin ihracı” dediği şey, kendi dinini yaymak için aşağılayıcı bir terimdir. 1700'lerde Muhammed ibn 'Abd al-Wahhāb, Arabistan, Suriye, Mısır, Tunus ve Fas'taki din bilginlerine misyonunu desteklemeleri için mektuplar gönderdi. Neredeyse oybirliğiyle reddedildi. 1920'lerde modern Suudi devletinin kurucusu Abdülaziz ibn Sa'ud'un Vahhabi risalelerinin Mısır'daki bir yayınevi tarafından dağıtımını sübvanse ettiği zamana kadar Vahhabi dinini yayma alıcı bir izleyici bulmaya başlamamıştı.

    Büyük ölçüde siyasi çıkarlar sayesinde, mevcut biçimiyle dini yayma ancak 1960'larda şekillendi. Laik Arap milliyetçi rejimlerinin popülaritesi ve dinamizmine yanıt olarak Suudi Arabistan, İslam'a sadakati temsil ettiğini iddia eden uluslararası bir Müslüman hükümetler koalisyonu kurdu . Vahhabi din adamları, doktrinlerini yaymak için örgütler yaratma fırsatı gördüler ve Müslüman Dünya Birliği ve Dünya Müslüman Gençlik Meclisi gibi pan-İslami örgütlerin kurulmasına yardımcı oldular. Bu örgütler , Müslüman dünyasındaki Suudi din adamlarının ve dini müttefiklerinin ve Batı'daki Müslüman diasporasının gözetimi altında okulları, camileri, hayır kurumlarını ve tıbbi klinikleri finanse ederek Suudi Arabistan'ın petrol gelirlerini dini etkiye dönüştürdüler.. Vahhabiliğin yayılmasının etkisi, çoğulcu bir ruhun uzun süredir hüküm sürdüğü bir hoşgörüsüzlük havasını besleyen bir doktrinin gelişiyle Müslümanlar arasında gerilimler yaratmak oldu.

    Vahhabi doktrinini benimsemeyen ama Batı geleneklerinin yayılmasına karşı düşmanlığını paylaşan İslami aktivistler ve örgütlerle işbirliği yaparak ve Filistin ve Keşmir gibi yerlerde tehlike altındaki Müslüman toplulukları savunmak için dayanışma çağrısı yaparak bu propaganda kampanyası güçlendirildi . Sovyetler Birliği, titrek bir Marksist rejimi istikrara kavuşturmak için 1979'da Afganistan'ı işgal ettiğinde, ulusötesi Müslüman işbirliği yüksek bir noktaya ulaştı.

    Suudi Arabistan ve Pakistan hükümetleri, Sovyet güçlerine direnmek için Afgan isyancıları ve Müslüman gönüllüleri organize etmek, finanse etmek ve donatmak için eylemci gruplarla birlikte çalıştı. Amerika Birleşik Devletleri Afganistan'a Sovyetler Birliği ile Soğuk Savaş rekabetinin merceğinden baktı ve davaya desteğini verdi. Ancak Afgan savaşının ardından Bosna, Çeçenistan, Tacikistan ve başka yerlerde Batı için daha endişe verici olan yeni cihat cepheleri açıldı. 1990'lar, Müslüman topluluklara yönelik tehditlere karşı silahlı direnişle Vahhabi'yi kendi dinine çevirmeyi harmanlayan yeni bir tür İslami militanın ortaya çıkışına tanık oldu. Bu yeni militanlık, Selefi cihatçılık olarak bilinecekti .

Selefilik

    Vahhabiler kendilerini genellikle “ Selefiler ”, yani İslam'ın orijinal inançlarını ve uygulamalarını yeniden canlandırmaya adamış Müslümanlar olarak tanımlarlar. “Vahhabi” etiketini atmak ve “Selefi” mantosunu giymek, Suudi Arabistan'ın dini mesajının Müslüman dünyasında yankılanmasını kolaylaştırıyor: “Vahhabi” 1700'lerde ortaya çıkan tartışmalı bir doktrini akla getiriyor, bu yüzden yeni bir icat gibi görünüyor. “Selefi” orijinal Müslüman toplumu akla getirirken , selef “atalar” anlamına gelir.

    Selefi ve Vahhabi terimlerini ayrıştırmak zor ama mesele teoloji ve hukuka iniyor. İbadetleri arındırmaya çalışan ve Şiiliği, Tasavvufu vb. mahkum eden aynı tektanrıcılık tanımını paylaşırlar. Ancak Selefiler, İslam hukuku söz konusu olduğunda Vahhabilerin hatalı olduğunu düşünürler. Anlaşmazlık, Vahhabiliğin Sünni İslam'ın dört tarihi hukuk geleneğinden biri olan Hanbelizm ile olan bağlantısından kaynaklanmaktadır . Selefiler, ilk Müslüman nesilden çok sonraları tarihsel gelişmeleri temsil ettikleri gerekçesiyle hukuk okullarından herhangi birine bağlı olmayı reddederler. İslam hukuku üzerindeki anlaşmazlık, işbirliğinin önünde durmazSelefi/Vahhabi teolojisini yaymak için. Ancak Selefilerin safları, cihat yürütme koşulları konusunda bölünmüş durumda ve Suudi din adamları, yalnızca bir hükümdarın cihat ilan edebileceği konumları nedeniyle kısıtlama tarafında.

Cihat

Vahhabilik, iki tür cihadı tanımlayan Sünni İslam hukukundaki genel fikir birliğini takip eder . (Askeri cihadı daha küçük bir form olarak tanımlayan ve “manevi cihadı” daha büyük bir form olarak tanımlayan bir Sufi geleneği vardır. Vahhabilik manevi cihadı tanımaz). Saldırgan cihatta hükümdar , putperestleri İslam'ı kabul etmeye çağırır ve eğer reddederlerse, onları İslami yönetim altına almak için askeri bir kampanya başlatır. Savunma cihatında, hükümdar Müslümanları düşman saldırısından korumak için askeri bir kampanya yürütür. Sünni İslam hukukuna göre saldırgan veya savunma amaçlı olsun, yalnızca hükümdar askeri bir kampanyaya izin verebilir. Suudi Arabistan'ın 1980'lerde Afganistan'daki Sovyet karşıtı isyancılara verdiği destek, Müslüman olmayan bir düşman olan Sovyetler Birliği'nin Müslüman bir ülkeyi işgal etmesi nedeniyle savunma amaçlı cihat olarak meşrulaştırıldı.

    Vahhabilik, cihatta Selefi cihatçılıkla bağlantılı üç yeniliğe göz yummaz . Birincisi, Müslümanlar bir mürtedin yönetimine girdiklerinde, hükümeti devirmek için cihat etmelidirler. Örneğin Cezayir'de, Silahlı İslami Grup 1990'larda hükümeti İslam hukukuna göre yönetmediği için devirmek için cihat etti. İkincisi, savunmacı cihat, yabancı bir işgalciyle savaşmaktan yabancı egemenliğine karşı savaşmaya kadar genişletilmelidir. Örneğin El Kaide, Washington'un İsrail'e ve Müslümanlara baskı yapan laik rejimlere verdiği destek nedeniyle ABD'ye karşı cihat etti. Üçüncüsü, cihadı emretme yetkisi, koşullar cihadı gerektirdiğinde ve yönetici üzerine düşeni yapmadığında bir hükümdarla sınırlı değildir; o zaman, sıradan Müslümanlar otoriteyi üstlenebilir.

Uyanış Hareketi

    1950'lerde ve 1960'larda Arap Soğuk Savaşı sırasında Suudi Arabistan, Mısır cumhurbaşkanı Cemal Abdül Nasır liderliğindeki laik ve solcu güçlere karşı Müslüman Kardeşler ile ittifak kurdu. Nasır, gücü pekiştirmek için Müslüman Kardeşler'i yasakladı, yüzlerce üyesini hapse attı ve diğerlerini sürgüne gönderdi. Suudi Arabistan, Mısır ve Sudan ve Suriye gibi diğer ülkelerdeki zulümden kaçan Müslüman Kardeşler üyelerine sığınak verdi. Suudiler resmi bir şube oluşturmalarına izin vermediler, ancak Vahhabiliğin yöneticilere itaat doktriniyle çelişen bir siyasi aktivizm ruhunu yayabildiler. 1960'larda ve 1970'lerde, Müslüman Kardeşler'in aktivist ahlakını Vahhabi teolojisiyle harmanlayan genç Suudiler, mütevazı ama vokali yüksek bir liberal eğilime karşı çıktılar.

    1980'lerde, Vahhabi-Müslüman Kardeşler sentezi, kendisine Uyanış ( sahwa ) adını veren tam gelişmiş bir hareket olarak ortaya çıktı . Uyanış, Batı kültürünün baskınlarından endişe duyan genç Suudi din adamlarına hitap etti. Hükümet, komşu Kuveyt'i işgalinden sonra Irak'ın olası saldırılarına karşı kendisini korumak için binlerce Batılı askeri davet ettiğinde, 1990-91'de güçlü bir protesto hareketine dönüştü. Hükümet, en açık sözlü Uyanış din adamlarını hapse atarak ve patronaj ve kaynaklara sadık din adamlarını dağıtarak protestoları bastırdı.

Veliaht Prens

    2017'de Kral Selman veraset çizgisini değiştirdi ve küçük oğlu Muhammed'i (d. 1985) veliaht prensliğe yükseltti. Muhammed bin Salman , kraliyet halefi için konumunu güçlendirmek için genç Suudilerden halk desteğini kazanmak için adımlar attı. Suudi gençliğinin bakış açısına ve ihtiyaçlarına uyum sağlayan yeni tür bir lider olduğu iddiası, yalnızca nesiller arasındaki yakınlığı yansıtıyor olabilir. Ancak nüfusun yaklaşık yüzde altmışı 30 yaşın altında olduğu için, bu büyük seçmen kitlesine kur yapmak aynı zamanda siyasi bir çıkar halkasına da sahip.

    Yakınlık ya da çıkar güdüsüyle hareket eden Veliaht Prens Muhammed, Vahhabi'den ilham alan kısıtlamalardan memnun olmayan genç Suudilere sempati gösterdi. 1980'lerde ülkenin dini ılımlılıktan saptığını savunarak, sinemalara getirilen kısıtlamaların gevşetilmesi ve kadınların motorlu araç kullanma yasağının kaldırılmasının zamanının geldiğini ilan etti . Sosyal iklimi liberalleştirmede ne kadar ileri gidebileceği ya da ne kadar ileri gidebileceği görülmeye devam ediyor. 2019'da hükümet, kadınların yurt dışına seyahat etmek için erkek vasilerden izin almalarını gerektiren düzenlemeleri iptal etti, ancak kadınları erkek akrabaların yetkisi altına sokan diğer erkek vesayet kurallarını değiştirmedi ve evlilik, boşanma ve velayeti düzenleyen ataerkil yasalar yürürlükte kalmaya devam ediyor. .

    Menfaat ve Vahhabi doktrini, veliaht prensin Şiiliğe karşı bir haçlı seferi başlatmasını teşvik ediyor. İran'ın Sünni İslam'ı yok etmek için bir Şii planına öncülük ettiği fikrini benimsedi.Yemen, Suriye ve Irak'taki Şiilerin ve evet, Suudi Arabistan'ın kendi Şii azınlığının üyelerinin yardımıyla. Anlatı, Şiiliğin erken İslami dönemlere dayanan bölünmelere dayanan kendi çeşitliliğini görmezden geliyor. Yemen'in Zeydi Şiileri (Husi hareketi) ve Suriye'nin Alevileri (sözde Beşar Esad rejimi tarafından temsil ediliyor), İran'ın On İki İmamcı Şiileri ile teoloji, hukuk veya dini liderliği paylaşmıyor. Bununla birlikte, anlatı, muhalefeti ve protestoyu bastırmak için bir Şii komplosu hayaletinin kullanıldığı bölgedeki ve yurtiçindeki Sünni rejimlerden destek almada etkili olduğunu kanıtladı. Nisan 2019'da otuzdan fazla Şii idam edildi - iddia edilen suçları arasında İran için casusluk yapmak da vardı.

Vahhabiliğin Direnişi

    Bir anlamda, Vahhabilik, baştan çıkarıcı bir yanılsama karşısında Tanrı'ya tapınmaya odaklanmayı talep eder - fani yaratıkların bu yaşamda acıdan kurtulmak ve bir sonraki yaşamda kurtuluş sağlamak için Tanrı'ya aracılık etme kapasitesine sahip oldukları yanılsaması. Kişi bu yanılsamayı, dünyayı Yaradan'a erişim sağlayan manevi güçlere sahip örnek erkeklerle kutsayan Tanrı'nın cömert merhametinin bir işareti olarak hayal edebilir. Ama Vehhabi doktrini , Allah'tan başka ilah yoktur, iman beyanında ısrar eder , yanılsamayı ortadan kaldırır ve kimseyi inançsızlık tarafında bırakır . Suudi yöneticilere bağımlılık, Vahhabi din adamlarının emredebilecekleri ve yasaklayabilecekleri şeylere sınırlar koyarken, zamanla, din adamları Vahhabiliğin temel doktrinini korumayı ve yaymayı başardılar.

David Commins