Çivi yazısı nedir? Ne zaman ortaya çıkmıştır?

    Çivi yazısı, ilk olarak Mezopotamya'nın eski Sümerleri tarafından geliştirilen bir yazı sistemidir. M.Ö. 3500 - 3000 de Sümerlerin birçok kültürel katkısı arasında en önemlisi  çivi yazısıdır. M.Ö 3200 de çivi yazısını geliştiren Sümer şehri Uruk'unkiler en büyüğü olarak kabul edilir. Adı, kama ( çivi ) şeklindeki yazı stili nedeniyle 'kama' için Latince cuneus kelimesinden gelir.

    Çivi yazısında, kalem olarak bilinen dikkatle kesilmiş bir yazı aleti, kelime işaretlerini ( piktograflar ) ve daha sonra fonogramları veya "kelime kavramlarını" ( modern zaman anlayışına daha yakın ) temsil eden kama benzeri izlenimler üretmek için yumuşak kile bastırılır. M.Ö 100 den sonra bir noktada alfabetik yazı lehine terk edilene kadar tüm büyük Mezopotamya medeniyetleri çivi yazısını kullandı:

• Sümerler
• Akadlar
• Babilliler
• Elamitler
• Hatti
• Hititler
• Asurlular
• Hurriler

    Mezopotamya'nın antik çivi yazılı tabletleri MS 19. yüzyılın sonlarında keşfedilip deşifre edildiğinde, kelimenin tam anlamıyla insanın tarih anlayışını değiştireceklerdi. Keşfedilmelerinden önce, Mukaddes Kitap dünyanın en eski ve en güvenilir kitabı olarak kabul ediliyordu. Parlak bilgin ve çevirmen George Smith ( MS 1840 - 1876 ), MS 1872'de Gılgamış Destanı çevirisiyle tarih anlayışını değiştirdi. Bu çeviri, tarihin İncil versiyonuna ilişkin geleneksel anlayışı altüst eden ve ilerlemek için tarihin bilimsel, nesnel keşiflerine yer açan diğer çivi yazılı tabletlerin yorumlanmasına izin verdi.

Erken çivi yazısı

    Proto - çivi yazısı olarak bilinen en eski çivi yazılı tabletler, hitap ettikleri konular daha somut ve görünür ( bir kral, bir savaş, bir sel ) olduğu için resimliydi, ancak konu daha soyut hale geldikçe karmaşık bir şekilde gelişti. ( Tanrılar, ölümsüzlük arayışı ). MÖ 3000'e gelindiğinde, temsiller daha basitleştirildi ve kalemin vuruşları, kelime işaretlerinden ( onurlu bir adam ) ziyade kelime kavramlarını ( onur ) aktardı. Yazı dili, anlamı belirlemek için gramer ilişkilerini ve söz dizimini ifade etmek için belirli bir işaretin fonetik değerini izole eden bilmece yoluyla daha da rafine edildi. Bilgin Ira Spar bunu açıklarken şöyle yazıyor:

    İşaretleri yorumlamanın bu yeni yolu, bilmece ilkesi olarak adlandırılır. Çivi yazısının MÖ 3200 ile 3000 yılları arasındaki en erken evrelerinde kullanımına ilişkin yalnızca birkaç örnek mevcuttur. Bu tür fonetik yazının tutarlı kullanımı ancak MÖ 2600'den sonra ortaya çıkar. Sözcük işaretleri ve fonogramlar — sesli harfler ve heceler için işaretler — yazıcının fikirlerini ifade etmesine izin veren. MÖ Üçüncü Binyılın ortalarında, öncelikle kil tabletlere yazılan çivi yazısı, çok çeşitli ekonomik, dini, politik, edebi ve bilimsel belgeler için kullanıldı. 

Çivi Yazısının Gelişimi

    Artık bir piktografın anlamı ile mücadele etmek zorunda değildi; şimdi, yazarın anlamını daha açık bir şekilde ifade eden bir kelime - kavram okunur. Yazılı kelimeyi basitleştirmek ve netleştirmek için yazımda kullanılan karakter sayısı da 1.000'den 600'e düşürüldü. Buna en iyi örnek, proto - çivi yazısı zamanında şunları kaydeden tarihçi Paul Kriwaczek tarafından verilmektedir:

    Şimdiye kadar geliştirilen tek şey, bir yazı sistemi değil, nesneleri not etme tekniğiydi. 'İki Koyunlu Tapınak Tanrısı İnanna' ile ilgili bir kayıt, koyunların tapınağa teslim edilip edilmediği veya tapınağa alınıp alınmadığı, leş, toynak üzerindeki hayvanlar veya bunlarla ilgili herhangi bir şey olup olmadığı hakkında bize hiçbir şey söylemez. 

    Çivi yazısı, Kriwaczek'in örneğini kullanacak olursak, koyunların tapınağa hangi amaçla geldiklerini veya gittiklerini, canlı mı yoksa ölü mü olduklarının açıklığa kavuşturulabileceği noktaya kadar gelişti. Sümer şehri Ur'da İnanna'ya ünlü ilahilerini yazan rahibe - şair Enheduanna ( M.Ö. 2285 - 2250 ) zamanında çivi yazısı aşk ve hayranlık, ihanet ve korku gibi duygusal durumları iletecek kadar gelişmişti. Özlem ve umut, ayrıca yazarın bu tür durumları yaşamasının arkasındaki kesin nedenler.

Çivi Yazısı Edebiyatı

    Atrahasis, İnanna'nın İnişi, Etana Efsanesi, Enuma Elish ve ünlü Gılgamış Destanı gibi Mezopotamya'nın büyük edebi eserlerinin tümü çivi yazısıyla yazılmıştı ve erkeklerin George gibi adamlar olduğu MS 19. yüzyılın ortalarına kadar tamamen bilinmiyordu. Smith, Peder Edward Hincks ( 1792 - 1866 ), Jules Oppert ( 1825 - 1905 ) ve Henry Creswicke Rawlinson ( 1810 - 1895 ) dili deşifre etti ve İngilizce'ye çevirdi.

    Rawlinson'ın Mezopotamya metinlerinin çevirileri ilk olarak MS 1837'de ve yine MS 1839'da Royal Asiatic Society of London'a sunuldu. 1846'da Nineveh kazısında arkeolog Austin Henry Layard ile birlikte çalıştı ve bu bölgede keşfedilen Asurbanipal kütüphanesinden yapılan en eski çevirilerden sorumluydu. Edward Hincks, Pers çivi yazısına odaklandı, kalıplarını oluşturdu ve diğer katkıları arasında ünlüleri belirledi. Jules Oppert çivi yazısının kökenlerini belirledi ve Asur çivi yazısının gramerini kurdu. George Smith 1872'de, Gılgamış Destanını deşifre etmekten sorumluydu. İncil'deki Yaratılış Kitabı'na ait olduğu düşünülen Tufan Hikayesinin ünlü Mezopotamya versiyonu.

    Çivi yazısı çözülene kadar birçok İncil metninin orijinal olduğu düşünülüyordu. İnsanın Düşüşü ve Büyük Tufan, Tanrı tarafından Yaratılış kitabının yazarına ( ya da yazarlarına ) dikte edilen insanlık tarihindeki gerçek olaylar olarak anlaşıldı, ancak şimdi İbrani yazıcıların Etana Miti ve Atrahasis'te süslediği Mezopotamya mitleri olarak kabul edildi. Cennet Bahçesi'nin İncil'deki hikayesi artık Enuma Elish ve diğer Mezopotamya eserlerinden türetilen bir efsane olarak anlaşılabilir. Eyüp Kitabı, bir bireyin haksız ıstırabının gerçek bir tarihsel anlatımı olmaktan çok uzak, şimdi, daha öncekilerin keşfini izleyen bir Mezopotamya geleneğine ait edebi bir parça olarak kabul edilebilirdi. Benzer bir hikayeyi anlatan Ludlul-Bel-Nimeqi metni.

    Yeni Ahit İncillerinde yeni bir kavram olarak sunulan, yeraltına inen ve sonra geri dönen, ölmekte olan ve yeniden dirilen bir tanrı kavramı, şimdi Mezopotamya edebiyatında ilk kez İnanna'nın İnişi şiirinde ifade edilen eski bir paradigma olarak anlaşılmaktadır.. İnciller de dahil olmak üzere İncil'deki anlatıların çoğunun modeli, önemli bir ahlaki ve kültürel mesajı iletmek için tarihten bir figür alan ve başarılarını süsleyen Mezopotamya Naru Edebiyatının keşfi ışığında okunabilir.

    Bu zamandan önce, belirtildiği gibi, İncil dünyanın en eski kitabı olarak kabul edildi, Süleyman'ın Şarkısı'nın en eski aşk şiiri olduğu düşünülüyordu; ama bunların hepsi çivi yazısının keşfi ve deşifre edilmesiyle değişti. Dünyanın en eski aşk şiiri, Süleyman'ın Şarkısı yazılmadan çok önce, MÖ 2000 tarihli Shu-Sin'in Aşk Şarkısı olarak kabul edilmektedir. Anlamadaki bu ilerlemelerin tümü, 19. yüzyıl arkeologları ve Mezopotamya'ya gönderilen bilim adamları tarafından, fiziksel kanıtlarla İncil hikayelerini doğrulamak için yapıldı.

    Diğer Asurologlarla ( aralarında TG Pinches ve Edwin Norris ) birlikte Rawlinson, Mezopotamya dil çalışmalarının gelişimine öncülük etti ve Çivi Yazıları Antik Babil ve Asur Yazıtları, diğer eserleriyle birlikte, yayımlanmalarının ardından konuyla ilgili standart referans haline geldi. 1860'lardan saygın bilimsel çalışmalar günümüze kadar kalır.

    Birinci sınıf bir zeka olarak kabul edilen George Smith, MS 1876'da 36 yaşında Nineveh'e yaptığı bir arazi gezisinde öldü. Çivi yazısı çevirmeni kendi kendini yetiştiren Smith, antik yazının deşifre edilmesine ilk katkılarını ilk yıllarında yaptı. Yirmili yaşlarındaydı ve böyle genç bir yaşta ölümü, uzun zamandır MS 19. yüzyılda çivi yazısı çevirilerindeki ilerlemede önemli bir kayıp olarak görülüyordu.

    Mezopotamya edebiyatı, ondan sonra gelen tüm yazılı eserlere bilgi vermiştir. Mezopotamya motifleri Mısır, Yunan ve Roma eserlerinde tespit edilebilir ve bilgi verdikleri İncil anlatıları aracılığıyla günümüzde hala yankılanır. George Smith çivi yazısını deşifre ettiğinde, insanların kendi tarihlerini anlama şeklini önemli ölçüde değiştirdi.

    Dünyanın yaratılışının kabul edilen versiyonu, orijinal günah ve insanların hayatlarını sürdürdüğü diğer birçok kuralın tümüne Mezopotamya - büyük ölçüde Sümer - edebiyatının eserleriyle meydan okundu. Çivi yazısının keşfinden ve deşifre edilmesinden bu yana, medeniyet tarihi hiçbir zaman eskisi gibi olmadı.